«სინანულისა და აღსარების შესახებ»

  წიგნიდან: „ღმერთი როგორიც არის“

 

 I თავი – «სიკვდილის ცოდნის (ხსოვნის) მადლი»
ΙΙ თავი – «ღვთისმოშიშების შესახებ»

თავი ΙΙΙ

„სინანულისა და აღსარების შესახებ“

ჩვენი უფალი „ნათელსა მყოფ არს მიუწდომელსა“ (1 ტიმ. 6:16). ის უცვალებელად ჩვენგან დაფარულ ღრმა იდუმალებაშია დავანებული. ეს იმ შემთხვევაშიც ასეა, როდესაც ჩვენ მის სიახლოვეს ან მისით სისავსეს შევიგრძნობთ. მაგრამ ღვთის მსგავსებად ქმნილი ადამიანიც იდუმალებითაა მოსილი. შესაბამისად და რადგან უფალმა ბრძანა: „მოვედით, კურთხეულნო მამისა ჩემისანო, და დაიმკჳდრეთ განმზადებული თქუენთჳს სასუფეველი დასაბამითგან სოფლისაჲთ“ (მათ. 28:34), არ უნდა ცხრებოდეს სწრაფვა და წადილი, ამ მოწოდების ღრმად შესწავლისა.

ღმერთი ყოველ საწყისთა საწყისია და აბსოლუტური მყოფობაა. ადამის შთამომავლობას უფალი გამოეცხადა, როგორც „მე ვარ“, ანუ როგორც პირი, როგორც იპოსტასი, – როგორც პერსონა: „და ჰრქუა მოსე ღმერთსა: აჰა ესერა, მე მივიდე ძეთა ისრაჱლისათა და ვჰრქუა მათ: ღმერთმან მამათა თქუენთამან მომავლინა მე თქუენდა და მკითხვიდენ, თუ რაჲ არს სახელი მისი, რაჲ ვჰრქუა მათ? და ჰრქუა ღმერთმან მოსეს: მე ვარ ღმერთი, მყოფი რომელი ვარ, და ესრე არქუ ძეთა ისრაჱლისათა: რომელ-იგი არს, მან მომავლინა მე თქუენდა“ (გამ. 3:14-15). ახლა კი ჩვენ ღმერთს ერთასი ძის სახით ვეცნობით: დაწერილია: „ღმერთი არავინ სადა იხილა; მხოლოდ-შობილმან ძემან, რომელი იყო წიაღთა მამისათა, მან გამოთქუა“ (იოან. 1:18). და რადგან უფალი ბრძანებს: „ხოლო ნუგეშინის-მცემელი იგი სული წმიდაჲ, რომელი მოავლინოს სახელითა ჩემითა მამამან, მან გასწაოს თქუენ ყოველი და მოგაჴსენოს თქუენ ყოველი, რაოდენი გარქუ თქუენ“ (იოან. 14:26), ახლა უკვე სულიწმიდას დახმარებით ვუახლოვდებით უფალს. აი სწორედ ამ ცოცხალმა ცოდნამ და ღმერთთან სიახლოვემ გაგვათავისუფლა ყოველგვარი ინტელექტუალური აღმაფრენების აბსურდისგან, ეგრეთ წოდებული სუფთა ყოფისაგან, რომელსაც ტრანსცენდირებულ სივრცეში, ანუ უმყოფობაში გადაყავს ყოველი მიმნდობი არსი.

დაუსაბამო – განკაცებულმა ლოგოსმა, თავისი მისია, მამასა და სულიწმიდასთან ერთად, ცოდვილთა მოწოდებით დაიწყო: „შეინანეთ, რამეთუ მოახლებულ არს სასუფეველი ცათაჲ“ (მათ. 4:17). მან მოგვცა ცოდნა, როგორც მამის, ისე სულიწმიდის შესახებ. მათ – ამ ორმა დაამოწმეს ქრისტეს შესახებ. და ძემ მამისკენ მიმავალი შეუმცდარი გზა დაგვანახა.

ჩემი ცხოვრების მიწურულს სურვილი მაქვს, მისგან ბოძებულ იმ დიდ სიკეთეს, რასაც სინანულის მადლს ვუწოდებთ, ჰიმნი მივუძღვნა… ამისთვის კი მეფსალმუნის შთაგონებით აღვსილი სიტყვები მინდა მოვიშველიო.

„ღმერთო ჩემო! ღმერთო ჩემო! დიდ და საკჳრველ არიან საქმენი შენნი. შენ, წმინდა ხარ და მიუჩრდილებელ ნათელში ცხოვრობ. შენ გესვიდეს მამანი ჩუენნი, გესვიდეს შენ და იჴსნენ იგინი; ღაღად-ყვეს შენდა მიმართ და წყალობითა შენითა იჴსნენ იგინი, ხოლო მე მატლ ვარ და არა კაც, საყუედრელ კაცთა და შეურაცხ ერისა; შენ ხარ, რომელმან გამომიყვანე მე საშოჲთ; და შენ დედისმუცლით ჩემითგან, ღმერთი ჩემი ხარი შენ. ნუ განმეშორები ჩემგან, მიუთხრა სახელი შენი ძმათა ჩემთა და შორის: „მოშიშნი უფლისანი აქებდით მას, რამეთუ არა შეურაცხ-ყო, არცა მოიწყინა ლოცვა გლახაკისა. მან არცა გარემიაქცია პირი ჩემგან, მის მიმართ არს ქებაჲ ჩემი ეკლესიასა შინა დიდსა“ (შეად. ფსალმ. 21).

„გინა თუ ჴორცითა, არა ვიცი, გინა თუ თჳნიერ ჴორცთასა, არა ვიცი“ (2 კორ. 12:2), მაგრამ სწორედ ასე ხდება, როდესაც ადამიანი სრული გულრწფელობით ცდილობს მონანიებას. აღმსარებლის შემუსვრილი სული მთელი არსის უშრეტი წყურვილით, თავგანწირული მიილტვის მხსნელი ღმერთისკენ. თავად ცოდვილმა არაფერი იცის იმის შესახებ როდის და როგორ დაიწყო მასში გარდაქმნა. მაგრამ იმას გრძნობს, რომ წაუყრუა ყოფით სამყაროს და სხეულიც კი აღარ ახსენდება. ამასთან, მასში აშკარად იკვეთება პირი-პერსონა და შეიძლება ითქვას, რომ ასე ცხადად თავისი თავი არასოდეს არ შეუგრძვნია. ცხოვრობს ისე, თითქოს სულია მხოლოდ, უსხეულოა და ამ შემთხვევებში ეს ადამიანი ზეციდან იღებს კურთხევას შეიცნოს სხვა ცხოვრება – ურღვევი ყოფა.

ისე მოხდა, რომ: ჩემმა სულმა საკუთარი მე გარკვეულ უსაზღვრობაში აღმოაჩინა, ეს უსაზღვრობა უცნაურად გამჭვირვალეა, მაგრამ შუქით არ არის განათებული. არ შემიძლია გამოვხატო ამ უზღვარო სფეროს შეგრძნება. ის კი უნდა ვთქვა, რომ ჩემი სული სრულად იყო ლოცვით მოცული: ღმერთის გარდა არაფერი ვიცოდი, ვერაფერს ვხედავდი. დიდი მოციქული პავლე კორინთელების მიმართ ეპისტოლეში წერდა, რომ ის „მიიტაცა სამოთხედ და ესმნეს უთქუმელნი სიტყუანი, რომელ არა ჯერ-არიან კაცთა სიტყუად“ (2 კორ. 12:4). რა ჰქონდა მოციქულს მხედველობაში, როდესაც უმაღლეს შეგრძნებებზე, როგორც „გამოუთქმელ სიტყვებზე“ საუბრობდა? იყო კი ის ხმები, ჩვენეული ადამიანური სიტყვები, თუ ეს იმ სულიერი სამყაროს გამოვლინება იყო რომელშიც მოციქული იქნა „მიტაცებული“? მონათხრობში მან სრულად არ გახსნა თქმული ამბავი.

ჩემში ჩნდება გაბედული აზრი: პავლეს მთელი ცხოვრების მანძილზე ახსოვდა, რომ ის „სდევნიდა ეკლესიათა ღრმთისათა“ (1 კორ. 15:9); რომ ის იყო მორწმუნეების მჩაგვრელი და მგმობელი. პავლე სწორედ უკიდურესად დაძაბულ სინანულში იყო როდესაც ის ღმერთმა „აღიტაცა… ვიდრე მესამედ ცადმდე“ (2 კორ. 12:2). უნდა ვთქვა, რომ ქრისტესგან განდგომას თავად მეც, როგორც მისი სიყვარულის საპირისპირო, აუტანელ და უსინდისო დანაშაულს, ისე განვიცდიდი. ქრისტეს ჩემდამი სიყვარული მე ადრეულ ბავშვობაში შევიგრძენი, მაშინ უფალი საკუთარ ცხოვრებას მიძღვნიდა, ხოლო მე მხოლოდ ჩემი უგუნურების დათრგუნვის ხარჯზე შევდიოდი ლოცვაში და ქმნილ სამყაროს უკეთურებიდან, ლოცვას ძალით გამოვყავდი. როდესაც ჩვენი შინაგანი სიბნელის ცოდვის – ინფერნალური (ჯოჯოხეთური) არსის ხედვას ნათლად ვაწყდებით, მაშინ ჩემში მართლაც იწყებოდა მადლის შეგრძნება: ის შეიძლება უქმნელი ნათლის გაბრწყინებაში, ღვთის სიტყვის ახლებურად შეცნობაში, გამოცხადებაში ან სხვა მსგავსი არამიწიერ სიკეთეში გამოვლენილიყო.

მამები გვასწავლიან, რომ საკუთარი ცოდვის შეგრძნება – ანგელოზების ხილვაზე უფრო დიდი ღვთივბოძებული მადლია. მე დიდი ხნის მანძილზე, სულიერი სიბრმავე მჭირდა: ვშორდებოდი ჩემი ბავშვობის ღმერთს და ამაში ცოდვას ვერ ვხედავდი. „რამეთუ უმეცრებით ვიყავ ურწმუნოებასა შინა“ (1 ტიმ. 1:13). მეგონა სახარებაზე უფრო ღრმა სივრცეებს ვიკვლევდი; თუმცა ამ უკანასკნელისგან განდგომის პროცესში სიძულვილს ვერ ვგრძნობდი, უბრალოდ მივიჩნევდი, რომ ის ვერ მაძლევდა უმაღლეს ცოდნას. სინამდვილეში ცოდვის არსის შეცნობა მხოლოდ ქრისტე-უფალის რწმენის და ჩვენზე უქმნელი ნათელის მოქმედების შემთხვევაშია შესაძლებელი „უკუეთუ არა გრწმენეს ჩემი, რამეთუ მე ვარ, მოსწყდეთ ცოდვათა შინა თქუენთა“ (იოან. 8:24).

ადამიანს თუ არადეტერმინირებულ პერსონად, როგორც თავისუფალ სულად მომქმედ თვითგამორკვევის უნარის მქონე არსებად წარმოვიდგენთ, დავინახავთ, რომ ის შეიძლება ხედავდეს ერთგვარ აბსოლუტს, უცილობელ „ღვთაებრიობას“, და მისთვის უკვე აღარ იარსებებს სხვაგვარი ღმერთის საჭიროება. მან შეიძლება ერთარსი საწყისი საკუთარი პიროვნების ნათესავადაც მიიჩნიოს; შეუძლია თვითგანღმერთება, ანუ საკუთარი პირველსაწყისის ყოფიერებაში დაბრუნება მოინდომოს. ერთხანს ინდური მისტიკური ლიტერატურისა და იმ ადამიანების გავლენის ქვეშ მოვექეცი, რომლებიც ისეთი ქვეყნებიდან იყვნენ, სადაც ასეთი მისტიკის კულტივირება საუკუნეების მანძილზე მიმდინარეობს და ამიტომ მე შემიძლია ვთქვა, რომ ახალგაზრდობაში მე ასეთ გაუგებრობაში ვცხოვრობდი. ასეთი აბერაციიდან გამოსვლა – ადვილი საქმე ნამდვილად არ არის: შენს წინაშე შეიძლება მუდმივად ჩნდებოდეს საკითხი, რომელიც მიგანიშნებს, რომ ჯერ კიდევ სრულად არ გესმი რას ნიშნავს კოსმიური მყოფობა. იმისათვის, რათა სრულყოფილებისაკენ მიმავალმა უფრო მეტი გაიგო – უწინარესად შენში პერსონალურობის პრინციპი, როგორც ყოფიერების დროებითი ფორმა უნდა დაინახო და გადაილახო, რადგან ეს მისტიკური მდგომარეობა მიგანიშნებს, რომ ყველა ზღვარი, რომელიც ადამიანს ექმნება ჩვენი პერსონალურობის გამო ჩნდება. ერთი სიტყვით, იმისათვის რათა არანაირ ოკეანეში ზეპერსონალური აბსოლუტის სუფთა ყოფის გზას შეერწყა, ნებით უნდა მოსპო ან დაანგრიო შენი ადამიანური პიროვნულობა.

მე ვერ შევძელი გავქცევოდი კითხვას: თუ ჩემი პერსონა უნდა განადგურდეს, მაშინ ვინ არის შემმეცნებელი? ვინ თვითმკვიდრდება? და კიდევ ერთი კითხვა: თუ მე უსაწყისობის (რომელშიც ამ ლოგიკით უნდა დავბრუნდე (რ. ჩ.)) პრინციპიდან გამოვედი, მაშინ როგორ შეიძლებოდა ჩემს მყოფობაში ასეთი დეგრადაცია მომხდარიყო? იმისათვის, რათა სხეულისგან გავთავისუფლდე და ჩემს საწყის მდგომარეობას დავუბრუნდე, ვიყო ის, რაც აბსტრაქტულ გონებრივ ხილვებში ყოველთვის ვიყავი და რაც ახლაც ვარ, რატომ მიხდება ამ ჩემი სხეულის, რომელშიც ახლა ვიმყოფები, ანუ უცხო სხეულის ჩამოცილებისათვის, ასეთი დიდი ძალისხმევა?

მედიტაციები მიწიერი ყოფიერებისათვის დამახასიათებელი ყოველდღიური საზრუნავებისგან და დაბნეულობისგან მათავისუფლებდა. მედიტაცია მჩუქნიდა ინტელექტუალური ტკბობის წუთებს, – გავყავდი წარმოსახვით სულიერ სივრცეებში, – მიქმნიდა ისეთი შეგრძნებებს, რაც ჩემ გარშემო მყოფ საზოგადოებაზე უფრო მაღლა მდგომად მაგრძნობინებდა თავს. ფილოსოფიურად აბსოლუტური საწყისი პერსონად შემეძლო მომეაზრებინა. ნაწილობრივად ამის მიზეზი ის ზოგადად არასწორი შეხედულებები იყო რითიც მაშინდელი საზოგადოებრივი წრეები იყვნენ გატაცებულნი. ეს იყო პერსონისა და ინდივიდის გაგებების ერთმანეთან აღრევა და მათი გაიგივება, და ეს მაშინ, როდესაც ფილოსოფიურად ისინი დიამეტრალურად ურთიერთსაპირისპირო შინაარსის მატარებელი სიტყვებია. ბავშვობაში იმ მერადიული ზეციერი მამა ღმერთის მიმართ ლოცვას მიმაჩვიეს, ვისთანაც ჩემი წინაპრები იმყოფებიან. მაშინ ჩემ ბავშვურ რწმენაში (შეადარ. „და ჰრქუა: ამენ გეტყჳ თქუენ: უკუეთუ არა მოიქცეთ და იქმნნეთ, ვითარცა ყრმანი, ვერ შეხჳდეთ სასუფეველსა ცათასა“ (მათ. 18:3) და (ლუკ. 18:17)), პერსონა და მარადიულობა ადვილად შერწყმად გაგებებად წარმომიდგებოდა. ჩემ მიერ ბავშვურ ასაკში შეთვისებულმა ასეთმა ქრისტიანულმა პერსონალიზმმა, რაღაც კონკრეტულ მომენტში, ჩემ ცნობიერებაში ყველაფერზე უფრო მნიშვნელოვანი კითხვა გააჩინა, მე დავინტერესდი: შესაძლებელია თუ არა პერსონალური იყოს აბსოლუტური ყოფიერება? ჩემმა გულრწფელმა „აღმოსავლურმა“ გამოცდილებამ – გულის მოღმიერი წმინდა ინტელექტუალური ფორმით, გონებრივი გატაცებების შედეგად აღძრულ ასკეზაში დაიწყო გამოვლინება. თანდათანობით მე ვრწმუნდებოდი, რომ სწორი არ იყო ის გზა რომელსაც მე ვადექი და ამ გზით, ღმერთს, მიახლოვების ნაცვლად ვცილდებოდი.

ეს იყო მეტად დაძაბული პერიოდი: ჩემი გონება ისეთ მდგომარეობაში აღმოჩნდა, როგორც უკუნ ღამეში ტალღების ტყვეობაში მოქცეული პატარა ნავი. ჩემს გარეთ არსებული ტალღა გონებას ხან რაღაც სიმაღლეზე აიტაცებდა, ხანაც რისხვით უკუნეთში დაანარცხებდა. მაგრამ მან, ვინც მე იმის გამო მივატოვე, რომ „არ მესაჭიროებოდა“, ბოლომდე ზურგი არ შემაქცია და მუდმივად ეძებდა შემთხვევას, რათა ჩემთვის ხელი გამოეწოდებინა: მოულოდნელად ჩემში სინას მთის გამოცხადების სიტყვები განსახდა: „მე ვარ ღმერთი, მყოფი რომელი ვარ“ (გამ. 3:14), მე ვარ მყოფობა, ღმერთი, მეუფე ყოველგვარი პერსონალური ვარსკვლავეთისა – მე ვარ.

ამ სახელით ჩემთვის გაიხსნა უსასრულობა, მიუწვდენელი სივრცეები. ეს არ იყო აბსტრაქტული აზროვნება, აქ ჩემთვის ის მყოფი პიროვნული ღმერთი გამოაშკარავდა, რომელშიც თურმე მე მთელი ჩემი არსით ვცხოვრობდი. მთელმა ჩემმა სულიერმა ცხოვრებამ ერთბაშად ფერი იცვალა და გარდაისახა – ჩემმა სულმა ჯერ კიდევ ბუნდოვნად, მაგრამ მაინც უკვე შეიტყო რა უნდა მოეძია: პოლარული ვარსკვლავის ნათელი ჩემი თვალის ჩინამდე აღწევდა და ჩემი გონებისათვის ის მისაწვდომი ხდებოდა. აშკარა იყო, რომ ეს უფალი საშინლად შორსაა, მაგრამ ჩვენი სულისათვის ის მაინც მისაწვდომი აღმოჩნდა. იგრძნო საკუთარი პიროვნება ღმერთად ამ ერთადერთის გარეთ, სრული სისულელეა, ყოველგვარ სხვა სისულელეზე უფრო დიდი სისულელე. და როდესაც მე ამას მივხვდი მთელი ჩემი არსება გლოვამ მოიცვა. ეს იყო ცხარე გოდება, რადგან მე ჩემი დაცემულობა აშკარად დავინახე: ამ დროს უფალმა მე სასოწარკვეთის მადლი მომანიჭა. და როდესაც ჩემს ცოდვილ პიროვნებას მდუღარე ცრემლით დავტიროდი, ამ აგონიურ პროცესში, უფალი თავის ნათელში გამომეცხადა. ასე დაუდო მან სათავე ჩემს ახალ ცხოვრებას, სინანულის ცრემლებში ასე დავიბადე მე მეორედ. ყოველგვარი ხიბლი დაეკარგა ყველაფერს, რაც მიწიერ ცხოვრებაში, ამ მომენტამდე, ჩემთვის მიმზიდველი იყო და ასეთ მდგომარეობაში, როდესაც აღარაფერი მეფიქრებოდა, მთელი ჩემი არსება ლოცვაში ჩაიკარგა. ვერ ვიტყვი, რომ ყოველგვარი ვნებებისგან, რასაც მე მგზნებარედ ვეძლეოდი გავთავისუფლდი, ან ეს პრიცესი ადვილი და ხანმოკლე იყო. ჩემთვის გამორჩეულად ძნელი იყო ფერწერულ სამუშაობზე უარის თქმა.

სინანულის მადლი ღვთაებრივი ნათლით მოხიბლული სულის ღმერთით გატაცებაა. ღვთაებრივი ნათელი დასაწყისში სრულებით არ სჩანს, მაგრამ გული მისი სითბოთი მაინც აჩვილებულია. ეს ნათელი ადამიანს პიროვნული ნამდვილობის მხილველად აქცევს და მის სულს გაორება ეუფლება: ერთი მხრივ, მძიმე სინამდვილის ხილვა მას საშინელი განცდებით სტანჯავს, ხოლო მეორე მხრივ, ცოცხალ ღმერთთან რეალური შეხვედრა არნახულ ძალას აგრძნობინებს. საკუთარი ცოდვების მიზეზით, ამ დროს მეც ისეთი სასოწარკვეთა დამეუფლა, რომ მაშინაც კი, როდესაც უფალი ჩემთან იყო და მის სიახლოვეს სულით ვგრძნობდი, ჩემს მძიმე ცოდვიანობას თავისი მეტაფიზიკური არსით ყოველგვარ მიწიერ დანაშაულზე უფრო მეტად განვიცდიდი და გლოვას ვერ ვწყვეტდი. ძლიერი სურვილი – როგორმე ნამყო ცხოვრება ჩამომეშორებინა, ჩემში წარსულის სიძულვილის სახეს იძენდა. მაგრამ ვნებების გამო გაჩენილი შეგრძნებებიდან გათავისუფლების პროცესს ის დადებითი მხარე ჰქონდა, რომ ამ დროს ვმკვიდრდებოდი უფალში, რომელიც ჩემთვის გაიხსნა.

საკუთარი ცოდვებისადმი წმინდა სიძულვილიდან ლოცვას ძლიერი ენერგია გადაეცემა და ეს ენერგია მძლავრ განმწმენდ ცეცხლად გადაიქცევა. სული ამ დროს წყვდიადსაც, სიკვდილსაც გამოივლის და ბოლოს სასოებით შეპყრობილი მაცხოვრამდე მიდის. უეჭველია, ჩემი ლოცვის ძლიერება ჩემგან არ იყო – ღვთისგან მოდიოდა. ასეთი ლოცვა, ყოველგვარ ფსიქოფიზიკურ ძალას მაცლიდა. იყო წუთები, როდესაც სულს საოცარი სიმშვიდე ეუფლებოდა და რაღაც სხვა, უცნაური ცხოვრების სითბოში ვეხვეოდი. ამ მომენტში აშკარად ვგრძნობდი, რომ ღმერთს თავისი გონიერი ქმნილება ძალიან უყვარდა.

უქმნელ ნათელს დაპირისპირებულ ვნებებთან ბრძოლის ღვაწლი მძიმეა და მტკივნეული. წმინდა ასკეტთა მრავალსაუკუნოვანი გამოცდილება უდავოს ხდის, რომ ადამიანში სულიწმინდის გაცისკროვნების მთავარი მოწინააღმდეგე ამპარტავნებაა. ალბათ ამიტომ, ლოცვას უფალი მაშინ მმადლიდა, როდესაც ჩემი ძალები ყოველმხრივ იწურებოდა. ჩანს, მე ამ წუთებში აღთქმულ სიმდაბლეს ვეხებოდი. ნათლით აღვსილი სფერო სულში სწორედ ამ დროს შემოდიოდა და ჩემში არსებულ სულიერებას და უფალს შორის არანაირი დაპირისპირება აღარ იგრძნობოდა… მიუწვდომელია ღვთის თავმდაბლობა; ის აშკარად არაშეტოლებითია; უფალი არასოდეს არავის ედრება, ეს არის ღვთაებრივი სიყვარულის თავისებურება, რომელშიც უფლის მიერ სიკეთე ყოველგვარი საწყაულის გარეშე გაიცემა. ჩვენი წინა თაობები ლოცვის ღვაწლში და წმინდა წერილშიც, ღმერთის იმ სახელებით სარგებლობდნენ, რომლებშიც ჩვენთან მიმართებაში მისი დამოკიდებულება აისახებოდა: უფალი არის ნათელი, უფალია – ჭეშმარიტება, სიყვარული, მოწყალება და სხვა მრავალი. ვბედავ და დავუმატებ: უფალი სიმდაბლეა. ვერაფერი უწმინდური, ანუ ამპარტავნული მას ვერ შეეხება. ამპარტავნება ღვთაებრივი მადლის ანტიპოდი და საზიზღარი სიბნელეა; ამპარტავნება ბოროტების არსებობის პრინციპია, ყოველგვარი ტრაგედიის ძირია, შუღლის მთესველია, ქვეყნიერების დამღუპველია, ღვთივდადგენილი წესრიგის მტერია; ჯოჯოხეთის არსი ამპარტავნებაშია. ამპარტავნება ის „უკუნი სიბნელეა”, რომელში მოქცეული ადამიანიც უეჭველად დაკარგავს ღმერთის სიყვარულს. „ნათელი მოვიდა ქვეყნად, მაგრამ ხალხმა უფრო შეიყვარა ბნელი, ვიდრე ნათელი” (იოან. 3:19), – ბრძანებს უფალი. ამ ჯოჯოხეთიდან თავის გათავისუფლება მხოლოდ სინანულით არის შესაძლებელი.

კაცობრიობისათვის სინანულის გრძნობა შეუფასებელი საჩუქარია. სინანული ღვთის სასწაულია, რომელმაც დაცემული უნდა აღადგინოს. სინანული ღვთივბოძებული შთაგონების ძალაა; სინანულმა ღვთის ნათელსა და სიყვარულში ცხოვრებისათვის უნდა განგვამზადოს და ღმერთამდე აღგვამაღლოს. ადამიანის განღმრთობა სინანულში ხდება. ეს აუხსნელად დიდებული მოვლენაა. ეს მადლი ჩვენ ქრისტეს გეთსიმანიურმა ლოცვამ, გოლგოთაზე მისმა სიკვდილმა და აღდგომამ მოგვივლინა: „მაშინ გაუხსნა მათ გონება, რათა შეეცნოთ წერილი. და უთხრა მათ: ასე დაიწერა და ასე უნდა ვნებულიყო ქრისტე, მესამე დღეს კი აღმდგარიყო მკვდრეთით, და ქადაგებულიყო მისი სახელით სინანული ცოდვათა მისატევებლად ყველა ხალხში, იერუსალიმიდან მოყოლებული” (ლკ. 24:45-47).

ამპარტავნება ის უძირო უფსკრულია, რომელშიც ადამიანი დაცემის შედეგად ჩაიკარგა. საკუთარი ნებით სიბნელისკენ გადახრის შედეგად სულიერი თვალის ჩინი ჩაუქრო და ის უნარი დაკარგა, რომლის საშუალებითაც გულსა და გონებას ღვთის მიერ შთაბერილი სულის ნება უნდა შეეცნო და აღესრულებინა. ამ მდგომარეობაში, იესო ქრისტეს ღვთაებრიობით ბოძებული უქმნელი ნათელის საშუალებით, მხოლოდ მორწმუნეს შეუძლია იხილოს ამპარტავნების ნამდვილი მეტაფიზიკური სახე. სულიწმინდის მადლი გულს ანათლებს და ადამიანი თავის არსში იმ ავთვისებიან სიმსივნეს პოულობს, რომელიც მარადიული სიკვდილით ემუქრება. ის, ვისაც ღვთაებრივი სიყვარულის გამოცდილება გააჩნია, უეჭველად შეიგრძნობს სპეციფიკურ მომწავლავ სიმყრალეს და დროულად განაგდებს ამპარტავნების ამ მავნე ბაცილას. მაგრამ თუ ამპარტავნება ადამიანს მოიხელთებს, ღმერთს ჩამოაცილებს, დაამარტოვებს, ჩაკეტავს მას და საკუთარ ჯადოსნურ წრეს არ გააცილებს. ასეთ შემთხვევაში როგორი ინტელექტუალურიც უნდა იყოს ამპარტავანი, ყოველთვის და სამუდამოდ ქრისტეს სიყვარულის მიღმა დარჩება. სწორედ ასე გადაირია და ჯოჯოხეთის ტყვედ გადაიქცა სამოთხეში ლუციფერული თვითგანღმრთობის ტკბილ შარბათს დაწაფებული პირველი ადამიანი. თვითმიპყრობილი ნებისმიერი პიროვნება, ადრე თუ გვიან, უეჭველად მომქანცველ სიცარიელეს ეზიარება; ეს ის ფუტუროა, საიდანაც თავის დროზე უფალმა კაცი სიცოცხლეში გამოიყვანა. ასეთი უსაგნო მდგომარეობის შეგრძნების სანაცვლოდ ამპარტავანი სიხარულის ძებნას ყოფიერებაში იწყებს და ისეთ გახრწნილებამდე შეიძლება მივიდეს, რომ დანაშაულის შეგრძნებაც კი დაეკარგოს. ენით აღუწერელია ამპარტავნების ფორმათა სიმრავლე, მაგრამ ყოველ მათგანს ადამიანში ღვთის ხატის გაუკუღმართება აერთიანებს. ქრისტეს გარეშე კაცობრიობის მიწიერი ისტორიის ტრაგიზმი დაუძლეველია, სწორედ ამიტომ დედამიწის ატმოსფერო სისხლის სუნით არის გაჯერებული. სამყაროს ყოველდღიური მკვლელობებისა და ძმათამკვლელ ომებში დამარცხებულების წამების ხმებით კვებავენ და ზეციურ ნათელს სიძულვილის პირქუში ღრუბლებით ფარავენ. საკუთარ ჯოჯოხეთს თავად ადამიანები იქმნიან. უკეთესისკენ მიმართული ტოტალური ცვლილებები, ყველაზე დიდი წყლულებისგან, ომებისგან თავის „გამოხსნა”, არ შეიძლება, ჩვენი სინანულის გარეშე განხორციელდეს. ამ პირობებში, მოკრძალებული და მოსიყვარულე ქრისტიანისთვის უმჯობესია, თავად იყოს მოკლული, ვიდრე სხვა მოკლას.

ხანდახან ჩვენი სული მადლიერ აღფრთოვანებას განიცდის, ეს მაშინ ხდება, როდესაც ქმნილ გონს დაუტეველი ღვთის ნათელი მოეფინება. ამ დროს მონანიე გრძნობს, რომ ცოცხალია უფალი და მას შეიძლება საუბარში შენობითაც მიმართო. გამაოგნებელია მისი უბრალოება, თუმცა მისი სიდიადე მაინც გვაშინებს; მისკენ მიმავალნი რამდენადაც არ უნდა გავიზარდოთ, ეს აღმასვლა უფრო მეტ სიხარულს განგვაცდევინებს და უფალი უფრო მიუწვდომლად წარმოგვიდგება. არის შემთხვევა, როდესაც სრულიად მოქანცულები, მზად ვართ, გავჩერდეთ. ამ დროს სასოწარკვეთა გვეუფლება და გზაჯვარედინზე გარინდებულებს, სიყვარულით და მზრუნველობით თავად უფალი გამოგვიჩნდება. ღმერთი საოცრად უცნაურია… თითქოს გსურს ჰკითხო: სად იყავი მაშინ, როდესაც მე ასე მიჭირდა? მაგრამ როდესაც მას გვერდით იგრძნობ, არ შეიძლება ეს კითხვა დასვა. იმის გამო, რომ ჩვენი მოუმზადებლობა დავინახოთ და გავიგოთ, რომ გზის მთავარი მონაკვეთი ჯერ კიდევ არ გაგვივლია, შეიძლება ღვთისგან მიტოვებულობის შეგრძნება დაგვეუფლოს; ჩვენ უნდა ვიგრძნოთ, რომ უფრო დიდი ღვაწლისათვის უნდა განვემზადოთ, რომ ჩვენც იმ სასმისს უნდა ვეზიაროთ, რაც მან მიიღო: „ჩემს სასმისს შესვამთ” (მთ. 20:22), ბრძანებს უფალი. მაშ ასე, კრძალვით, შიშსა და მტკიცე იმედში სული სულ უფრო მორჩილი ხდება, გულს სიხარულის ალი ედება, ასე მტკიცდება ხსნის გზებთან ჩვენი მიახლოება.

ღმერთის კეთილი ნება ჩემთან მიმართებაში იმით გამოვლინდა, რომ მე მან სინანულის მადლი მომანიჭა (ლუკ. 24:47). ჩემი ცხოვრების მძიმე, მაგრამ მადლმოსილი პერიოდის დასაწყისში უპირატესად ეს იყო ლოცვის პროცესში გაჩენილი უიმედო სევდა, რომელსაც არც თუ ისე იშვიათად თან სდევდა ცეცხლის შეგრძნება. ასეთი ცეცხლის ბუნება ჩემთვის უცხო იყო; თუმცა არც კი მიცდია გავრკვეულიყავი მის წარმომავლობაში, რადგან ჩემი გონი მისკენ – ჩემი უფლისაკენ იყო მიმართული. ეს ცეცხლი ჩემში რაღაცას ანადგურებდა და ამის შეგრძნება უმტკივნეულო არ ყოფილა. მრავალი წლის შემდეგ, უკვე ათონის მთაზე, როდესაც ჩემი სული სრულ სიმშვიდეს განიცდიდა, მახსენდებოდა შინაგანად განცდილი მოვლენა, რომელმაც ჩემი ცხოვრება გარდამქმნა და ახალ ორბიტაზე, სხვა ყოფიერებაში გადაიყვანა. ყოველივე ამის გამო ღმერთის მიმართ დიდი მადლიერების გრძნობით ვიყავი განმსჭვალული.

მსურს გამოვტყდე და ვთქვა, რომ ჩემ მიერ განცდილი სასოწარკვეთის აღწერა მეტად მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო და შესაძლებელია არა მხოლოდ ჩემთვის. როგორ გასაკვირადაც არ უნდა მოგვეჩვენოს: დროებითი ყოფიერების ფორმიდან ჩემი გამოთავისუფლების პროცესში, ჩვეულებრივი ცხოვრებიდან მე სადღაც შორეთისკენ მივიწევდი. სწორედ იქ, ამ გზაზე მომწვდა მე უფლის ხელი. ეს იყო მისი ნებით, ჩემი მეორედ შექმნის მომენტი: მან მე „არყოფნიდან“ ყოფნაში – ნათელ ცხოვრებაში გამომიხმო. ყველაფერი ხდებოდა ყველაფერი ძალიან უცნაურად და ძალიან უცნაურად მოხდა ყველაფერი.

როდესაც ჩვენს ქმედებას ჩვენვე ვაანალიზებთ და ვამართლებთ, ჩვენ ძალა არ შეგვწევს „ცოდვა“ დავინახოთ. ცოდვის ნამდვილი სახის ხილვა იმ სულიერი გეგმისთვისაა შესაძლებელი, რომლიდანაც ჩვენი დაცემით ჩვენვე ამოვქრით. ცოდვის შემეცნება შესაძლებელია მხოლოდ სულიწმიდის ნიჭისა და პიროვნული აბსოლუტის, ჩვენი შემოქმედისა და მამის დახმარებით. აქ ჩვენ ღმერთთან ჩვენი პირადი ურთიერთობის შესახებ ვსაუბრობთ და არა რაიმე სხვაზე.

საოცრებაა, მასთან ცოცხალი ურთიერთობა. მე მისი სიყვარულის წინაშე დანაშაული მიმიძღვის. მე მას ისეთად არ ვცნობდი, როგორიც სინამდვილეშია. მაგრამ მიუხედავად ამისა, მე მაინც არ შემიძლია ვთქვა, რომ ჩემ უგუნურებაში ბრალი არ მიმიძღვის. მანამდე, სანამ ჩვენში ჩვენივე ნება ღმერთისგან განმაშორებელი ქმედებისკენ გადაიხრება, ჩვენი სამშვინველი ინტუიციურად ჩვენივე სინდისისაგან წინააღმდეგობას შეიგრძნობს. მოზარდობის ჟამს მეც ასეთივე გრძნობა მეუფლებოდა. ვგულისხმობ უკვე მონათხრობ ამბავს, როდესაც ჩემი შინაგანი მტრის მიერ შემოთავაზებულ იდეას დავყევი.

როდესაც ვაკვირდები შინაგან პროცესს, რომელიც ჩემი დაცემის შემდეგ ღმერთთან დაბრუნების თანმდევი იყო, ასეთ შედარებას ვხედავ: ღვთაებრივი ნათელი, ნათელი სულიწმიდისა, რომელიც მე ვერ ვხედავდი, სადღაც ჩემს ზურგს უკან ბრწყინავს და იმ შორეულ სულიერი ადგილს მიჩვენებდა, სადაც მე ვიმყოფები. ამ ადგილს ჯოჯოხეთი ჰქვია. მე ნათელს, როგორც ასეთს ვერ ვხედავდი, მაგრამ ნათელი თვალს მიხელდა, რათა ის სიბნელე დამენახა, რომელშიც ვცხოვრობდი. თუ ამ სიბნელის საპირისპირო ნათელი არ იმოქმედებდა, მე მას ვერ აღვიქვავდი. ჩემთვის ამ უხილავი ნათელის დახმარებით იქმნებოდა მდგომარეობა, რომლის დროსაც მე ვიწყებდი ჩემი შემომქმედის იმ იდეის ჭვრეტას, რომელიც ქვეყნის შექმნამდე მოქმედებდა (იოან. 17:24^[1]). ჩემ მიერ ცოცხალი ღმერთის შემეცნების ჯერ კიდევ დაწყებით პროცესს ქრისტეს იმ ხატის დანახვამდე მივყავდი, რომლის მიხედვითაც ჩვენ შევიქმენით: „თქვა ღმერთმა: გავაჩინოთ კაცი ჩვენს ხატად, ჩვენს მსგავსებად. ეპატრონოს ზღვაში თევზს, ცაში ფრინველს, პირუტყვს, მთელს დედამიწას და ყველა ქვემძრომს, რაც კი მიწაზე დახოხავს. შექმნა ღმერთმა კაცი, თავის ხატად შექმნა იგი, მამაკაცად და დედაკაცად შექმნა ისინი“ (დაბ. 1:26-27). ჩემი გული წუხდა და დარდით ივსებოდა: „იმისათვის, რომ საუკუნეების მანძილზე ჩვენს უქმნელ მამასთან ერთად ვიყოთ, მასთან ერთიანი შეუბღალავი ცხოვრებით ვიცხოვროთ, აი თურმე როგორი უნდა იყოს ყოველი ჩვენთაგანი. ჰოი უბედურებავ: ეს ყოველივე შორს არის ჩემგან. მარადისობის შესახებ აზრი ჩემში ბავშვობიდან ამოქმედდა; მე მასთან მიახლოვების და უქმნელ ყოფიერებაზე ფიქრის გარკვეული გამოცდილება მომეცა. მე კი ყველა თვალსაზრისით ჩემი უგუნურების ბნელში ვიღუპები“.

ტყვიის კედელივით აღმართული ეს სიბნელე, ჩემსა და ღმერთს შორის იდგა და თავისი გადაულახავი ძალით ღმერთს მაშორებდა. ამ მძიმე კედელს წმინდა მოციქულმა „შჯული ცოდვისა და სიკუდილისა“ უწოდა (რომ. 8:2). ჩვენი უფალი ის ნათელია, რომელშიც არანაირი ბნელი არ იპოვება: მას არ სურს ჩვენი ბნელის გაზიარება. ჩვენ უნდა განვიწმინდოთ და გავთავისუფლდეთ ჩვენში არსებული უწმინდურობისა და ჭუჭყისაგან, სხვაგვარად ვერ შევალთ ჭეშმარიტებისა და ნათელის სასუფეველში: „ვერ შევა მასში ვერავითარი უწმინდური, ვერცერთი ცრუ და ბილწი“ (გამოცხ. 21:27).

იმ წუთიდან, როგრც კი ჩემზე სინანულის მადლი გადმოვიდა, საკუთარი თავი მე მაშინვე ჯოჯოხეთში დავინახე. ადამის ცოდვილი შვილებისათვის, დროდადრო რა მძიმე და მტკივნეულიც არ უნდა იყოს ეს გზა, ღვთაებრივი უსასრულობის კარიბჭისკენ მიმავალი სხვა გზა არ არსებობს. მძიმეა ჩემი ცოდვების გამო ჩემი მწუხარება, მაგრამ იქ, ბოლოში ნათელი მოჩანს. ძალიან ვწუხდები როდესაც მსურს ვიპოვო სიტყვები და ღმერთის მიმართ ჩემი აღფრთოვანება გამოვხატო. მაღალფარდოვანი სიტყვებს ბავშვობიდან არ მიმაჩვიეს, ახლა კი ყველა სიტყვები, ყველა ენა ისეთ გახუნებულ საღებავებად მეჩვენება რომლითაც შეუძლებელია ღმერთის მიმართ ჩემი მადლიერება გამოიხატოს.

როდესაც ღვთის ხელი, ნათლით შეგვმოსავს და ახალ, აქამდე ჩვენთვის უცნობ „სიმაღლეზე“ აღმოვჩნდებით, ჩვენ მივადგებით ორ გრანდიოზულ საფეხურს: ერთის სახელწოდებაა „ჯოჯოხეთი სინანულისა“, ხოლო მეორესი – „ჯოჯოხეთი სიყვარულისა“. სინანული ორ მცნებასთანაა დაკავშირებული – მათ შორის უფრო მეტია: „შეიყუარო უფალი ღმერთი შენი ყოვლითა გულითა შენითა და ყოვლითა სულითა შენითა და ყოვლითა გონებითა შენითა“ (მათ. 22:37-38). ჩვენ არ ვფლობთ ამ სიყვარულს და მის მოსაპოვებლად დიდი ჯაფა გვესაჭიროება. შემდეგი, არანაკლებ მტკივნეული საფეხური, დაკავშირებულია მეორე მცნებასთან: „შეიყუარო მოყუასი შენი, ვითარცა თავი თვისი“ (მათ. 22:39). უფალს არც ერთი ცოდვით არ შეუცოდავს (შეად. იოან. 8:46; ლუკ. 23:41) და ამიტომ მისთვის სინანული და აღსარება არანაირ საჭიროებას არ წარმოადგენდა. მიუხედავად ამისა უფალმა ქვეყნის ცოდვები სრულად იტვირთა (შეად. იოან. 1:29^[2]). ის ჩავიდა მოყვასთან სიყვარულის ჯოჯოხეთში, და ჩავიდა უკიდურეს სიღრმემდე, ანუ დასაბამიდან ყოველ კაცად-კაცამდე. იესო ქრისტეს ღვთაებრივი სიყვარული, ადამიდან მოყოლებული ქალის მიერ შობილი ყოველი ადამიანის მიმართ გამოვლინდა. მან თავისი სული მეგობრებისა და მტრებისათვის დადო. ჩვენ კი თუ დავაკვირდებით მეორე მცნებას დავინახავთ, რომ ჩვენ სინანული და აღსარება ჯერ არც კი დაგვიწყია. ჩვენ რომ შეგვძლებოდა იმ სისავსით გვეცხოვრა რაც გაგვაჩნია, მაშინ ჩვენ, შევიცნობდით ჩვენს უკვდავებას და ერთ ღმერთს – სამ იპოსტასში.

სხეულში ცხოვრება ძალიან გვიშლის ნათლად შევიმეცნოთ და ვიცხოვროთ იმ ამოცანის შესაბამისად, რომელიც ჩვენ წინაშე დგას. ხორცი თავისთავად ერთგვარ არასრულფასოვნებას და დაფარულობას გულისხმობს. თუმცა-ღა მერყეობისა და ეჭვის არარსებობის, ანუ სრულფასოვანი რწმენის არსებობის შემთხვევაში, ჭეშმარიტად მონანიეს სულიწმიდა ჯოჯოხეთში ჩასვლის, ჯოჯოხეთში გამობრძმედილი სიყვარულსა და ჯერ კიდევ ამ მიწიერ ცხოვრებასა და სხეულში სულის აღდგომის გამოცდილებას მიჰმადლის.

პეიზაჟების მხატვრისათვის ერთერთი ყველაზე რთული ამოცანა მოელვარე ცისფერი ცის დახატვაა; ფერად ფოტოზე ეს ფერი შეიძლება ცისფრი ლაქით შეღებილ ავტომობილის ძარას მივამსგავსოთ. მე არ გამოვრიცხავ, რომ ჩემი სულიერი ცხოვრების აღწერა, მრავალგზის გამეორებების გამო, ასეთივე მოსაწყენ შთაბეჭდილებას ტოვებდეს. სინამდვილეში კი ეს ღრმა კონტრასტებით აღსავსე, მუდმივად დინამიური პროცესი იყო. მე კი მაინც შევეცდები, ჩემი განცდების აღსარების ეს მძიმე საქმე, კვლავაც გავაგრძელო.

ცოცხალი ღმერთი მე ბავშვობის ასაკში შევიგრძენი. იყო შემთხვევები, ტაძრიდან გამოსვლის დროს, უფრო სწორად, როდესაც ხელში აყვანილი ტაძრიდან გამოვყავდი, ორი სახის ნათლით განათებულ ქალაქს ვხედავდი, ეს ქალაქი ჩემთვის მთელ სამყაროს წარმოადგენდა. მზის სინათლე არ ფარავდა სხვა ნათელს. ამ სხვა ნათელის გახსენება ახლაც სათნო სიხარულით მავსებს. თითქმის ყველა ამ დროინდელი მოვლენა ჩემ მეხსიერებაში უკვალოდ გაქრა, მაგრამ ეს ნათელი სრულიად დაუვიწყარი რჩება.

შემდეგ, ყმაწვილკაცობაში მე გავერიდე ჩემ ღმერთს. ისეთი დანაშაული, რომელიც კანონით ისჯაბა მე არ ჩამიდენია, მაგრამ ჩემ გონებასა და გულში ყველა სახის ეშმაკეული ძალები თავისუფლად მოძრაობდნენ.

ხელშეუვალია ჩვენი უფალი; უხილავია და მიუწვდომელი; შეუცნობელია ჩვენს მიმართ ღვთაებრივი განგებულება. სრულიად ამოუცნობია, როგორ მომინადირა მისმა სათუთმა, მაგრამ ძლიერმა მკლავმა მაშინ, როდესაც მეონიურ (ზღაპრულ) სიცარიელეში ახალგაზრდული უტიფრობით მივექანებოდი? მაშინ ზეციურმა ცეცხლმა ჩემს არსში გაიარა და ჩემი გული ცეცხლმა გაალღვო. ჩემს აღსარებას, წმინდა უფლის წინაშე მიწაზე გაკრული, ლოცვით ამოვთქვამდი. რა დიდი სირცხვილით ვიყავი იმ წლებში დამძიმებული. ჩემი ამაყი უგუნური სურვილის გამო, მეჯობნა ღმერთისთვის, საკუთარ პიროვნებას ყველაზე უსინდისო დამნაშავედ ვგრძნობდი. მისი სიყვარულის საწინააღმდეგოდ განხორციელებული ყოველი ჩემი ცოდვა საშინელების სახით მიბრუნდებოდა. თავს თვითმკვლელად ვგრძნობდი, ოღონდ არა ხრწნადი სხეულის მკვლელად, არამედ საბოლოოდ განშორებულად შემომქმედისგან. მას კი თავისი უზომო სიყვარულით სურდა, ნათლით მოსილ უსასრულობას ვზიარებოდი. მე კი ამ დროს დროის მიღმა არსებული სიკვდილის კარზე ვაკაკუნებდი. საკუთარი თავი მეჯავრებოდა და ჩემი მწუხარებისა და სირცხვილის გამო ათწლეულების მანძილზე ცრემლად ვიღვრებოდი.

მე მწარედ ვტიროდი (შეად. მათ. 26:75^[3]). არ ვიცი, შეიძლება გარკვეული თვალსაზრისით კიდევაც ვიცი, ქრისტეს უარყოფის შემდეგ როგორ ტიროდა პეტრე და წმინდა გადმოცემის მიხედვით, მთელი ცხოვრების მანძილზე, როგორ არ ივიწყებდა თავის შეცდომას, როგორ სთხოვდა ჯალათებს ჯვარს თავქვე ეცვათ. არ მახსენდება, უარი მეთქვა ქრისტიანობაზე. მე გატაცებული ვიყავი ტრანსცენდენტალური ჭვრეტებით. მეჩვენებოდა, რომ ცხოვრების დაბალი – ფსიქიური და მშვინვარე დონე: „გიყვარდეს ღმერთი და გიყვარდეს მოყვასი“ უკვე ამოვწურე. როდესაც ჩემი შინაგანი მოძრაობების არსი გამეხსნა, როდესაც დავინახე, რომ ადამის დაცემას ვიმეორებდი და ჩემს ლოცვაში უკვე ჩემი თავით უკმაყოფილებას ვგრძნობდი, მაშინ შევშფოთდი. ამ ლოცვის დროს ჩემი გონი ჩემით აღარ იყო დაკავებული; ჩემს მდგომარეობას მე არ ვაანალიზებდი; მე განვიცდიდი დიდ მღელვარებას და მიმაჩნდა, რომ ცოდვების მიტევებას არ ვიმსახურებდი. მექმნებოდა შთაბეჭდილება, რომ ვიდექი საშინელი სამჯავროს უმაღლესი ტრიბუნალის წინაშე: მთელი ჩემი ყურადღება ეპყრა ჩემს სასამართლოს. მე სიტყვებს ვერ ვპოულობდი: მე უკაზმავი სიტყვით და გულისტკივილით ვლოცულობდი. საკუთარ თავს ვერაფრით ვერ ვამართლებდი; არანაირი იმედი არ გამაჩნდა. იქნებ უფრო სწორი იქნება ითქვას: მე ისეთი იმედით ვლოცულობდი, რომელიც სასოწარკვეთაზე მეტია. ამ ლოცვის პროცესში იყო შემთხვევები, როდესაც ვკარგავდი საკუთარი სხეულის შეგრძნებას. (ამას მხოლოდ მას შემდეგ ვგრძნობდი, როდესაც ნორმალურ მდგომარეობას ვუბრუნდებოდი.) ამ დროს ჩემი სული რაღაც ისეთ გონიერ სფეროში შედიოდა, რომლის კიდეებიც მუდმივად მიუწვდომელი რჩებოდა; ღმერთო ჩემო, თურმე იმის გამო, რომ ეს კიდეები არ არსებობდა. ამ სულიერ უფსკრულში ჩემი სამშვინველი მხოლოდ ღმერთის ძებნით იყო დაკავებული. აქ მე ვიყავი მარტო: „იქ“ არ იყო არც ნივთები, არც ჩემთან მყოფი რომელიმე პიროვნება. მე როგორღაც მესმოდა, რომ თუ ღმერთი მოისურვებს, სადაც არ უნდა ვიყო, ის ჩემთან ძალიან ადვილად მოვიდოდა. და მან ეს მოისურვა.

რადგან ჩემი სული ყოველი ქმნილის თანაზიარი იყო, არ ვიცი ვუწოდო თუ არა ამ ლოცვას „სუფთა“? არ ვიცი როგორ გადმოვცე ის რაც ჩემში ხდებოდა, მაგრამ ამ ლოცვის დროს, ჩემთვის მხოლოდ ღმერთი არსებობდა, მთელ სამყაროში მხოლოდ ის და მე – ეს საცოდავი არსება ვიყავი.

არქიმანდრიტი სოფრონ სახაროვი
თარგმნა: როლანდ-რომილე ჩხეიძემ

თავი IV – «აღსარებისა და სულიერი ბრძოლის შესახებ»
თავი V – «სულიერი მგლოვარების შესახებ»
თავი VI – «შეურყეველის ძიებაში გამოვლენილი მერყეობები»
თავი V –  „კურთხევაა იცოდე გზა“ (I ნაწილი; II ნაწილი; III ნაწილი)
თავი VIII – «შეჯამებული სულიერი ცხოვრება»
თავი IX – «სულიერი თავისუფლების შესახებ»
თავი X – «შთაგონების შესახებ»
თავი XI – «დამაშვრალობისა და ღვთისაგან მიტოვების შეგრძნების შესახებ»
თავი XII – «თვითსიძულვილამდე სიყვარულის შესახებ»
თავი XIII – «უქმნელი ნათლის შესახებ»
თავი XIV – «პიროვნული საწყისები ღვთაებრივ მყოფობასა და ადამიანურ ყოფნაში»
თავი XV – «ლიტურგიული ლოცვა»
თავი XVI – «ლიტურგიული ენა»
თავი XVII – «გეთსიმანიის ლოცვა»
თავი XVIII – «ლოცვა, რომელშიც ღმერთი-ჭეშმარიტება ვლინდება»