ნოტინგემის უნივერსიტეტის თეოლოგიისა და ფილოსოფიის ცენტრის თავმჯდომარე და პროფესორი. ქრისტიანულ თეოლოგიაში ახალი მიმართულების – „რადიკალური ორთოდოქსიის” დამფუძნებელი და ლიდერი. „ქრისტიანული სოციალიზმის” იდეოლოგი.
გამოსვლა მოსკოვში, წმინდა ტიხონის მართლმადიდებლურ უნივერსიტეტში..
ვიმყოფებოდე აქ მოსკოვში, დიდი პატივია და ძალიან სასიამოვნოა ჩემთვის. მე პირველად ვარ რუსეთში და განსაკუთრებულად მოხარული ვარ ამ შესაძლებლობით. ეს ძალიან ამაღელვებელია ჩემთვის.
ვფიქრობ, იდეა, რომელიც მინდა გავაცნო აუდიტორიას უპირატესად იმაში მდგომარეობს, რომ მიმართულება, ყოველ შემთხვევაში, რამდენიმე იმ მიმართულებიდან, რომლისკენაც მოძრაობს დასავლური ღვთისმეტყველება, სრულიად დადებითად ითვლება აღმოსავლური ტრადიციის თვალსაზრისიდან. ჩემი მოხსენების უშუალო პრეისტორია იწყება იმ ფაქტიდან, რომ თანამედროვე თეოლოგიის ჟურნალმა, ანგლო-ამერიკულმა სტატიების კრებულმა ღვთისმეტყველებაზე, აღნიშნა თავისი 25 წლის თავი. სხვადასხვა ადამიანებს უნდა გადმოეცათ თავიანთი ნააზევი იმის შესახებ, თუ როგორ ვითარდებოდა ღვთისმეტყველება ამ 25 წლის განმავლობაში. ფაქტობრივად ეს მოხსენება ჩემი ნააზრევის შეჯამებაა. როდესაც მე ვწერდი მას, ვფიქრობდი იმაზე, რომ ღვთისმეტყველებამ დიდი ცვლილებების პერიოდი გაიარა, აშკარად ბოლო 25 წელი რუსეთში გრანდიოზული ცვლილებების დრო იყო, მაშინ როდესაც დასავლეთში მსგავსი არაფერი ხდებოდა. და მაინც, იმ ცვლილებებმა, რაც რუსეთში მიმდინარეობდა გავლენა მოახდინა, ვფიქრობ ყოველ ჩვენგანზე, გარდა ამისა დაემთხვა ზოგიერთ სხვა მოვლენას. მე დამებადა აზრი, რომ არის რამდენიმე მნიშვნელოვანი განსხვავება ჩვენს დროში, დასავლეთის ღვთისმეტყველების მდგომარეობასა და დავუშვათ, გასული საუკუნის 60-90 წლების სიტუაციას შორის. ვფიქრობ, რომ ყველაზე მნიშვნელოვანი განსხვავება კონტექსტის შეუსაბამობაა. თუ უკან დავბრუნდებით, ომიანობის ეპოქის შემდეგ, რომელიც უკვე მნიშვნელოვნად მზარდი სეკულარიზაციის ეპოქა იყო, ჩვენ დავინახავთ, რომ რელიგიას საკმაოდ გულდამშვიდებით იტანდნენ და ჯერ კიდევ არ იყო რელიგიის სერიოზული მიუღებლობის შეგრძნება. სამაგიეროდ იყო იგრძნობოდა, რომ ლიბერალური დემოკრატია მთლიანობაში ყველასთვის მისაღები იყო. და ქრისტიანები ცდილობდნენ მოეძებნათ შესაძლებლობა მიეღოთ ლიბერალური დემოკრატია, შეწყობოდნენ ლიბერალურ დემოკრატიას. ზუსტად ასეთი განწყობა, მაგალითისთვის, ვატიკანის მეორე საეკლესიო კრების ფონი იყო. თუ შევადარებთ თანამედროვე მდგომარეობას, გასნაკუთრებით დიდი ბრიტანეთისას, ეს განწყობა შეიცვალა, რამდენადაც ახლა, როგორც მეჩვენება, ჩვენ მივადექით გაცილებით უფრო აგრესიული სახის ათეიზმს. შესაძლოა, კომუნისტური რეჟიმის დაცემამ, რაღაც მხრივ განაპირობა ეს, მაგრამ სანამ კომუნიზმი არსებობდა და ათეიზმთან ასოცირდებოდა, იყო შეგრძნება, რომ ნამდვილი, სრულყოფილი ათეიზმი ვითარდებოდა, თუ გნებავთ ვთქვათ, დასავლეთთან მიმართებით მტრულად განწყობილ ბანაკში. აღსანიშნავია, რომ 1990-იან წლებში ათეიზმის მომძლავრება, განსაკუთრებით დიდი ბრიტანეთში, გაცილებით შესამჩნევი გახდა. შეიძლება აღინიშნოს, რომ უფრო მეტი მტრობა იმ ადამიანებთან დამოკიდებულებაში შეინიშნება, რომლებიც გამოხატავენ რელიგიურ პოზიციას საზოგადოებრივ სფეროში. უფრო მეტიც, ბევრი ადამიანი თვლის, რომ რელიგია უფრო ირაციონალურია და მისი გამოვლენა დაყვანილი უნდა იქნეს მინიმუმამდე, რამდენადაც ეს შესაძლებელია. მსგავსი შეხედულებების უფრო ცნობილი გამომხატველი, რასაკვირველია, ბიოლოგი რიჩარდ დოკინსია.
ამავდროულად შეიძლებოდა აღგვენიშნა და შესაძლოა სავსებით პარადოქსულად მოგვეჩვენოს, რომ რელიგია ყველგან ბრუნდება საზოგადოებრივ სფეროში. რასაკვირველია, ჩვენ ვაკვირდებით ისლამის დაცემას, აგრეთვე ფენომენალურ გავლენას სახარებისეული მოძრაობისა აშშ_სა და დიდ ბრიტანეთში. მიუხედავად იმისა, რომ ეკლესიაში სტუმრობა სულ უფრო იშვიათი ხდება, იმ რელიგიური ადამიანების რიცხვი, რომლებიც აქტიურად მონაწილეობენ პოლიტიკაში, სინამდვილეში იზრდება. ამიტომაცაა, რომ მორწმუნე ადამიანები აღწევენ მეტ წარმატებას ისეთ საკითხებში, როგორიცაა სამართლიანი სამსახურეობრივი ანაზღაურების უზრუნველყოფა ლონდონში, უფრო მეტად, ვიდრე პროფკავშირის მაღალი საზოგადოების წარმომადგენლები.
ამგვარად, შეიძლება ითქვას, რომ მართალია, რელიგია დაცემისკენ მიდის, რაღაც მხრივ, ყველა სეკულარული იდეოლოგიები, მარქსიზმის ჩათვლით ასევე დაცემას დაექვემდებარნენ, მაგრამ ასეთ შემთხვევაში, ადამიანები, რომლებიც წინანდებურად მოითხოვენ აქტიურ პოლიტიკური გარდაქმნებს, მორწმუნე ადამიანები აღმოჩნდებიან. ამგვარად, ერთი მხრივ, ჩვენ გვაქვს ათეიზმი, მაგრამ მეორე მხრივ, რელიგიის გაზრდილი როლი საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. ეს ნიშნავს, რომ თავაზიანი აგნოსტიციზმის განწყობამ უკვე ჩაიარა, ის გაცილებით უფრო კონფრონტაციულად შეიცვალა. სულ უფრო მცირეა იმ ადამიანების ნაწილი, რომლებიც ეცდებოდნენ სეკულარულ სტანდარტებთან შეგუებას და უფრო მეტია დებატები ბურჟუაზიული სეკულარული მიდგომის დამსახურებებისა და უპირატესობების შესახებ. ამასთან დაკავშირებით კარგი იქნებოდა აღმენიშნა, რომ ბევრ რამეში რუსი მოაზროვნეები წინასწარმეტყველები იყვნენ. თუ ვისაუბრებთ დოსტოევსკიზე, სოლოვიოვზე, ფლორენსკიზე, ბულგაკოვზე ან ბერდიაევზე, მაშინ ყველა მათგანმა, რაღაც შემთხვევაში, წინასწარ განჭვრიტეს უკეთესად მოვლენების ეს შემობრუნება, ვიდრე ადამიანებმა დასავლეთში. როგორც წინა შემთხვევაში, თუ მივყვებით მას 60-90 წლებამდე, მაშინ შეიძლება ვნახოთ, რომ ძირითადად მე-20 საუკუნის ღვთისმეტყველება გერმანული პროტესტანტული ღვთისმეტყველების გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა. ხშირად მასში ჭარბობდა დებატები, ისტორიულ უტყუარობასა და ბიბლიის სათუოობასთან დაკავშირებით. ძირითადი დაყოფა ხდებოდა, როგორც ჩანს, ერთი მხრივ, ბრიტანულ ნეოორთოდოქსულ პროტესტანტულ ღთისმეტყველებასა და მეორე მხრივ, უფრო ლიბერალურს შორის. ლიბერალური ღვთისმეტყველება ძირითადად დაკავებული იყო ქრისტიანობაზე მითების გამომჟღავნებით და მისი თანამედროვე სეკულარული კულტურის ტერმინებზე გადმოტანით. ბრიტანული ღვთისმეტყველება წინააღმდეგი აღმოჩნდა ასეთი მიდგომასადმი და იმ აზრზე იდგა, რომ ღვთისმეტყველების საგანი არის ღვთის სიტყვა ანუ ქრისტიანული სწავლება, საეკლესიო „დოგმატიკა”, როგორც კარლ ბართმა (გერმანელი თეოლოგი) დაასათაურა თავისი წიგნის ციკლები დოგმატურ ღვთისმეტყველებაზე. მაგრამ საფრთხე ამ შემთხვევაში მდგომარეობდა იმაში, რომ განსაზღვრულ დონემდე, ღვთისმეტყველება თავის საკუთარ წრეში ბრუნავდა და არ ამხელდა სეკულარული აზროვნების შეხედულებებს იმაზე, რაც ეხებოდა სეკულარულ ფილოსოფიას ან კულტურისა და პოლიტიკის სეკულარულ შეფასებას. ღვთისმეტყველება უბრალოდ უარს ამბობდა ეღიარებინა, რომ ეს მხარეები, გარკვეული სახით, მისი პასუხისმგებლობის სფეროში შედიოდა. შეიძლება უფრო შორს წასვლაც და ვთქვათ, რომ სინამდვილეში, პროტესტანტიზმი და ბარტიანიზმი წარმოადგენენ საკუთარ თავში პოსტ-კანტიანიზმის ორ განსხვავებულ ფორმას. ამგვარად, თუ ჩვენი დროის კულტურული კონტექსტი მკვეთრად შეიცვალა, მაშინ ვთვლი, რომ საღვთისმეტყველო კონტექსტი შეიცვალა უფრო მკაფიოდ, რამდენადაც გერმანული პროტესტანტიზმის მემკვიდრეობა არ წარმოადგენდა საკმარისად ადეკვატურ საშუალებებს სეკულარული კულტურის გასაკრიტიკებლად, რისი საჭიროებაც, როგორც ჩანს, ახლა არის. ერთი მხრივ, ჩვენ გვქონდა შუალედური ლიბერალური თეოლოგია, ეს თეოლოგია წარმოგვიდგებოდა შუამდგომლად ადამიანსა და ღმერთს შორის – ლიბერალური თეოლოგია. ხოლო მეორე მხრივ ბართიანული ღვთისმეტყველება, რომელიც არსობრივად უარყოფდა შუამდგომლობის იდეებს, თუმცა ასევე, რეალურად არ მონაწილეობდა კრიტიკულ დისკუსიებში. ხოლო ჩვენს დროში, როგორც ჩანს, ხალხს ჭირდება რაღაც შუალედური კრიტიკული თეოლოგიის მსგავსი. ვთვლი, როცა ეს ვთქვი შემიძლია გადავიდე შემდეგ მნიშვნელოვან საკითხზე, ერთდროულად კონფესიურსა და გეოგრაფიულზე.
ვფიქრობ, გავიდა ის დრო, როცა ღვთისმეტყველებაში ჭარბობდა ერთდროულად პროტესტანტული და გერმანული ინტელექტუალური ტრადიციები.და ეს საკმარისად ღიმილისმომგვრელია, იმიტომ, რომ ბევრ რამეში თუ შორიდან შევხედავთ, შეიძლება მოგვეჩვენოს, რომ სწორედ პროტესტანტიზმი იზრდება და ვითარდება, მაგალითად, ლათინურ ამერიკაში, მაგრამ ხშირად ის არ ვითარდება საღვთისმეტყველო თვალსაზრისით ანუ ვითარდება იმ ადამიანებს შორის, რომლებიც თვლიან, რომ ღვთისმეტყველება არ სჭირდებათ. ზოგიერთ შემთხვევაში ჩვენ აღმოვაჩენთ, რომ როცა ადამიანები, რომლებიც განსაზღვრული ტრადიციებით არიან აღზრდილები, იწყებენ მის გააზრებას და ზოგადად სურვილი აქვთ დაუახლოვდნენ ქრისტიანულ ტრადიციებს, ისინი მოძრაობენ იმ მიმართულებით, რომელსაც მე დავარქმევდი პოსტ-პროტესტანტიზმს ან პან-კათოლიციზმს. ასე რომ, ძალიან სახასიათოა, მაგალითად, ამერიკელი პროტესტანტებისთვის, რომლებიც სწავლობენ უნივერსიტეტებში, სადაც 40 წლის წინ არასდროს დაკავდებოდნენ თომა აკვინელით ან ეკლესიის მამების გაცნობით, პირიქით, ახლა ისინი გაცილებით უფრო მეტად არიან მზად აღიარონ, რომ ეს, წმინდა მამების მემკვიდრეობა, მათი ქრისტიანული მემკვიდრეობის ნაწილია. ბოლოს და ბოლოს, თუ თქვენ მტკიცედ აღიარებთ ბიბლიის ავტორიტეტს, თქვენთვის სრულებით არ არის აუცილებელი შეჩერდეთ იმაზე, რომ ლუთერი და კალვინი ბიბლიის განმარტების საკითხში ერთადერთი ავტორიტეტები არიან. ვფიქრობ, რომ პირველ რიგში, გარკვეულწილად, სწორედ კათოლიკურ ტრადიციას სიტყვის ყველაზე ფართო გაგებით, ამ მე ვგულისხმობ მთელ ორთოდოქსულ პატრისტიკულ ტრადიციას, მართლმდიდებლობას, რომის კათოლიკურ ეკლესიას, ანგლიკანურ მაღალ ეკლესიას, ყველა ვინც უკავშირებს თავს ამ ტრადიციას, სწორედ მას შეუძლია მსგავსი შუალედურობის ტერმინებით იაზროვნოს, როცა ყველაფერი ნამდვილად მიუთითებს ღმერთზე. და რაც უფრო მეტად ვხედავთ ჩვენ, რომ ყველაფერი მიუთითებს ღმერთზე, მით უფრო ნათლად ვიწყებთ ყველაფრის დანახვას ტრანსფორმირებული, შეცვლილი სახით. სხვადასხვა მიზეზთა გამო, რომელთა გადმოცემასაც ახლა ვცდილობდი, ვფიქრობ, რომ კამათი ლიბერალურ და ორთოდოქსულ ღვთისმეტყველებს შორის ახლა არც ისე აქტუალურია, როგორც ეს იყო აქამდე. ჩემი აზრით, მთავარი მიზეზი იმაში მდგომარეობს, რომ ლიბერალები სულ უფრო და უფრო მიისწრაფვიან გახდნენ აგნოსტიკოსები ან ათეისტები, ან დაკავდნენ რელიგიათმცოდნეობით, იკავებენ რაღაც, შეიძლება ითქვას, ნაკლებად რელიგიურ პოსტქრისტიანულ პოზიციას. ამან მიგვიყვანა ღვთისმეტყველებაში ლიბერალური მიმდინარეობის საერთო შესუსტებამდე. სულ უფრო ვრწმუნდები იმაში, რომ თუ ვინმე დასავლეთში ჯერ კიდევ დაკავებულია ღვთისმეტყველებით, ეს როგორც წესი კეთდება ორთოდოქსული სარწმუნოებრივი პოზიციიდან. როდესაც მე ვიყენებ სიტყვა „ორთოდოქსულს”, ვგულისხმობ სარწმუნოებრივ (კონფესიურ) ორთოდოქსიას და არა აღმოსავლურ მართლმადიდებლობას.
ამგვარად, იმ შემთხვევაში, როდესაც ღვთისმეტყველებით დაკავება სულ უფრო მეტად იღებს ორთოდოქსულ სახეს, ეს ახალი დაყოფა შეიძლება დავახასიათოთ, როგორც მაგალითად, ალბათ არც თუ ისე მარჯვე ტერმინების დახმარებით, როგორიცაა კლასიკური ორთოდოქსია და რომანტიკული ორთოდოქსია. ამ ტერმინებში ვგულისხმობ შემდეგს: კლასიკური პოზიცია, მართალია, მთლად არც ისე კლასიკურია, მაგრამ ვფიქრობ, რომ შეიძლება გამოვიყენოთ იურიდიული ტერმინების ეს ტექნიკა, იზიარებს ღვთისმეტყველებაში ინტელექტის გამოყენების მნიშვნელოვანებას, მაგრამ ინტელექტის უფრო ობიექტივისტური, უემოციო, მეცნიერული გაგებით. ამგვარად, ეს ტრადიცია მეტისმეტად მნიშვნელოვნად თვლის ღმერთის არსებობის, მისი გამოცხადების უტყუარობისა და აუცილებლობის რაციონალურ მტკიცებულებებს, რაციონალურ შეფასებას იმისა, თუ რამდენად უტყუარია გამოცხადება სასწაულებთან მიმართებით და ა.შ… უფრო მეტიც, აქ შეინიშნება ტენდენცია, თვით გამოცხადება აღქმული იქნეს, როგორც ზემოთხსენებული მტკიცებულებების ნაკრები, რომელიც შეიძლება სკურპულოზური ინტელექტუალური ანალიზის ობიექტი გახდეს. ასეთი მიდგომა ღვთისმეტყველებასთან ერთი მხრივ, უკავშირდება ანგლო-საქსონურ ანალიტიკურ ფილოსოფიას, ხოლო მეორე მხრივ, როგორც, როგორც მგონია, ლიბერალური კაპიტალისტურ-დემოკრატიული თანამედროვეობის განსაზღვრულ აღქმას. სხვა სიტყვებით, ეს ტრადიცია ლაპარაკობს იმაზე, თუ როგორ შეიძლება იყო ორთოდოქსი ქრისტიანი და ამასთან, კარგი ამერიკელი. ზუსტად ამ მიზეზის გამო დავუბრუნდები ზემოთ აღნიშნულ ზოგიერთ მოსაზრებას. უმრავლეს შემთხვევაში, სწორედ ეს ტრადიცია იხრება იმისკენ, რომ ბუნებასა და მადლს შორის მკვეთრ განსხვავებამდე მიგვიყვანოს. ეს, როგორც ჩვენ მას ვუწოდეთ, კლასიკური ტრადიცია ამბობს, რომ ბუნებრივი მსჯელობა ღმერთზე არის გამოცხადებისგან რაღაც სრულიად ცალკე მდგომი. ასეთი მსჯელობა არავითარ შემთხვევაში არ ელოდება მადლის მიღებას. მადლი, პირიქით, უნდა განვიხილოთ, როგორც ღმერთისაგან ნაჩუქარი სიკეთე. ამ მიდრეკილებას, რომელიც მტკიცედ იზიარებს აზრს ადამიანური გონების ავტონომიის შესახებ, როგორც წესი, მივყავართ სეკულარულ მიდგომებთან ისეთი საკითხებში, როგორიცაა პოლიტიკა და ეკონომიკა. რაც, მოცემულ კონტექსტში სრულიად ემთხვევა ეკლესიასა და ამერიკის სახელმწიფოს შორის არსებულ მკვეთრ განსხვავებას. ამ ტენდენციას შეუძლია მიიღოს უფრო ლიბერალური ანუ უფრო კონსერვატული ფორმები, იქიდან გამომდინარე, ვლაპარაკობთ თუ არა ჩვენ ეკლესიოლოგიასა თუ პოლიტიკაზე. განსაკუთრებით ლიბერალურად განწყობილი ადამიანები უპირატესად მიიჩნევენ აზრს ადამიანური გონების ავტონომიიის შესახებ. ისინი თვლიან, რომ ჩვენ შეგვიძლია ვიპოვოთ საერთო ენა არაქრისტიანებთან იმაში, რაც ეხება ეთიკასა და პოლიტიკას, რომ ერთი და იგივე ძირითადი არგუმენტები განსაკუთრებით ეთიკისა და პოლიტიკისა შეიძლება მოყვანილი იქნეს ნებისმიერი ადამიანის მიერ დამოუკიდებლად იმისა, არის ის ქრისტიანი თუ არა. ხოლო უფრო კონსერვატულად განწყობილი ადამიანები იკავებენ, შედარებით უფრო რთულ პოზიციას იმის გამო, რომ თვლიან გაიმარჯვებას კამათში, განსაკუთრებით ისეთი საგნების შესახებ, როგორიცაა აბორტი, შეიძლება არგუმენტაციის მკაცრ ჩარჩოებში, რომელიც ეყრდნობა ბუნებრივ კანონებს, ნაცვლად იმისა, რომ მივდიოთ არგუმენტებს, რომელიც უშუალოდ მიყვება ახალ აღთქმას. ნაწილობრივ, ადამიანები, რომლებსაც უპირატესად მივაკუთვნებთ რომანტიკოსებს, ცდილობენ დაუპირისპირდნენ, როგორც ლიბერალებს, ასევე კონსერვატორებს, მთელ, როგორც ჩვენ მათ ვუწოდეთ, კლასიკურ ორთოდოქსიას. სწორედ ამ, ე.წ. რომანტიკულ მიდგომას მე სრულიად ვეთანხმები. ასეთი მიდგომა შეიძლება ასოცირდეს მეოცე საუკუნის კათოლიკური ღვთისმეტყველების ისტორიაში ახალი ღვთისმეტყველური მოძრაობის მემკვიდრეობასთან.
მნიშვნელოვანია აღვნიშნოთ, რომ ისეთი ადამიანები როგორიცაა ანრი დე ლუბაკი, ჟან დანიელუ, ჰანს ურს ვონ ბალთაზარი, ძალიან დაინტერესებულნი იყვნენ ბერძენი წმინდა მამების მემკვიდრეობით. ისინი სამართლიანად უარყოფდნენ, რომ ეს მემკვიდრეობა წინააღმდეგობაში მოდის იმ მემკვიდრეობასთან, რომელიც დასაბამს იღებს ავგუსტინედან. ამბობდნენ იმას, რაც რაღაც მხრივ, ძალიან ახლოს იყო მართლმადიდებლურ სწავლებასთან. ასევე ვფიქრობ, რომ მათი აზროვნების სახე ბევრ რამეში შეთავსებადია რუსული მემკვიდრეობის ე.წ. სოფიოლოგიურ ტრადიციასთან. ჩემი აზრით, რუსული ინტელექტუალური მემკვიდრეობის ერთ-ერთი აღსანიშნავი ნიშანი ის არის, რომ ის, ასე მკაფიოდ არ განაცალკევებდა ფილოსოფიასა და ღვთისმეტყველებას, რადგან ეკლესიის მამები არ თვლიდნენ თავს არც ღვთისმეტყველებად და არც ფილოსოფოსებად, ან პირიქით, ფილოსოფოსებად და არა ღვთისმეტყველებად. ისინი თვლიდნენ, რომ ღვთისმეტყველება, რაღაც კუთხით, არის კიდეც ქრისტიანული ფილოსოფია. მე მეჩვენება, რომ, მაგალითად, სოლოვიოვი, აბრუნებს სწორედ ასეთ გაგებას და ამიტომაც ის არ ავლებს მკაფიო განმასხვავებელ ზღვარს ბუნებასა და მადლს შორის, ის იცავს პოზიციას, რომ ჩვენ ბუნებისგან ორიენტირებული ვართ ნეტარი ხედვისკენ, მადლის მიღებისკენ. თუმცა, ჩვენ არ შეგვიძლია მოვითხოვოთ ის, რაც უნდა დარჩეს როგორც საჩუქარი.
ამგვარად, ჩვენ პარადოქსამდე მივდივართ. ჩვენ შეგვიძლია მივაღწიოთ სრულყოფას, განღმრთობას მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მივიღებთ რაღაცას, რაც ჩვენი ბუნების ზღვარს იქითაა, ნიჭის, საჩუქრის დონეზეა. ჩვენ შეგვიძლია მივაღწიოთ საკუთარ ნამდვილ მეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ მივიღებთ ისეთ რამეს, რაც არ გვეკუთვნის. მეჩვენება, რომ ეს ის პარადოქსია, რომელსაც ქრისტიანობაში ცენტრალური ადგილი უჭირავს. ის სრულებით ეთანხმება იმ ფაქტს, რომ ბუნება, პირველ ყოვლისა, ითვლება ნიჭად, საჩუქრად, ვინაიდან ის შექმნილია. ის ასევე ეთანხმება იმ ფაქტს, რომ ერთადერთი სრული ადამიანი ვისაც კი ოდესმე უცხოვრია დედამიწაზე, იყო იესო ქრისტე თავისი ღვთაებრივი ბუნებით. მე ვთვლი, რომ სწორედ ბუნებისა და მადლის იმ შინაგანი ერთიანობის, აღდგენას ცდილობდნენ ანრი დე ლუბაკი და მისი თანამებრძოლები დასავლეთში, რაც განღმრთობის შესახებ სწავლების ძირითად საფუძველში დევს. ისინი, როგორც მეჩვენება, ცდილობდნენ დაემტკიცებინათ, რომ ეს გაგება დასავლეთში შესაძლოა ბევრად უფრო გვიან დაიკარგა, ვიდრე ზოგიერთებს ეჩვენებოდა აღმოსავლეთში. სინამდვილეში, ის არ დაკარულა ავგუსტინესთან. ბევრ რამეში ის ჩნდება თომა აკვინელთანაც, რომელიც იოანე დამასკელს კითხულობდა, ასევე დიონისე არეოპაგელთან და ა.შ… რაზედაც გული მწყდება, ეს ის ბევრად უფრო გვიანი განვითარებაა, რომელიც მცდარი გზით წავიდა შუა საუკუნეებში. ვფიქრობ, რომ სწორედ შუასაუკუნეების დასავლეთში აღმოცენდა ბუნებასა და მადლს შორის გაწყდომის შეგრძნება. როდესაც გაჩნდა ორი ტიპის ეს მოდელი, იდეები, რომ შეიძლება ეთიკა, პოლიტიკა, ჩვენი მიწიერი ცხოვრება განვიხილოთ მადლთან ან გამოცხადებასთან დაუკავშირებლად, მათ გარეშე და თითქოს შეიძლება მოვიყვანოთ განსაკუთრებულად ბუნებრივი არგუმენტები ღვთის არსებობისა, რომლებიც არ არიან დაკავშირებულნი ღვთაებრივი მადლის არავითარ ბუნებრივ მოლოდინთან. საბოლოო ჯამში, ეს მიგვიყვანს სეკულარული ავტონომიის დასავლურ იდეასთან, რომ ჩვენ შეგვიძლია მთლიანად ვმართოთ საკუთარი ცხოვრება განსაზღვრულ საკითხებში, ღვთის გარეშე. ამას ასევე მივყავართ ფილოსოფიაზე ისეთი წარმოდგენების ჩასახვამდე, როგორც რაღაც სრულებით ავტონომიურსა და ღვთისმეტყველებასთან დაუკავშირებელზე. ბედის ირონიის გამო, ასეთი წარმოდგენა ცილდება წარმართული შეხედულებებსაც კი. თვით პლატონი და არისტოტელეც თვლიდნენ, რომ მათი სიბრძნე მონაწილეობაა ღვთიურ სიბრძნეში. ასე რომ, ზოგ შემთხვევაში, ეს იდეა წმინდა ავტონომიური ფილოსოფიისა ითვლება თავის წრეში არასწორი ღვთისმეტყველების მანკიერ გამოგონებად. ასეთი გახლავთ ჩემი აზრი. უფრო მეტიც, ვფიქრობ, რომ ეს გზა ნებისა და გონების გახლეჩასთან მიგვიყვანს. ჭვრეტის ასეთი მეთოდი, რომელსაც მე ვუწოდებ კლასიკურს, როგორც წესი, ირაციონალურია. აზროვნების ეს პროცესი იძლევა გონების გამოყენების შესაძლებლობას, ასე ვთქვათ, ნეიტრალურად, ჭეშმარიტი, მართებული სურვილის წარმოდგენასთან დაუკავშირებლად. მართებული სურვილი აერთიანებს ნებასა და გონებას ერთ მთლიანობაში. რაც უფრო მეტად ესმევა ხაზი გონების სრულ დამოუკიდებლობას, მით უფრო ძლიერი ხდება იმის შეგრძნება, რომ ნება არის წმინდა არჩევანის რაღაც ანარქისტული აქტი, რომელიც არ არის განხორციელებული ჭეშმარიტი სურვილის საფუძველზე. სწორი ქრისტიანული წარმოდგენა ამტკიცებს, რომ ჩვენ თავისუფლები ვართ მხოლოდ მაშინ, როცა სიკეთე გვსურს და როცა ჩვენ, სინამდვილეში, არ ვიყენებთ საკუთარ ნებას მანამ, სანამ არ გვსურს სიკეთე, რადგან ჩვენ ვიმყოფებით იმის კონტროლის ქვეშ, რაც სიკეთეზე დაბლაა – ბოროტების კონტროლის ქვეშ, რომელიც ვლინდება, როგორც სიკეთისგან განცალკევებული რამ. უფრო მეტიც, შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენ დემონური იმ დროს ძალების კონტროლის ქვეშ ვიმყოფებით.
ამგვარად, ვფიქრობ, რომ მიდგომა რომელსაც მე ვუწოდებ კლასიკურს, ეს არის მიდგომა, რომელიც ვარაუდობს მკაფიო განცალკევებას ბუნებასა და მადლს შორის, რომელიც გონებას საკმარისად ვიწრო გაგებით განიხილავს და არ სურს ნახოს, რომ გონება თავისი არსით მჭიდროდ არის დაკავშირებული მართებულ სურვილთან. ეს მიდგომა არ აღიარებს, რომ ჩვენ შეგვიძლია გამოვიყენოთ საკუთარი გონება მხოლოდ მას შემდეგ, როცა მივიღებთ განსაზღვრულ ნებართვას. ჩვენ შეგვიძლია გამოვიყენოთ საკუთარი გონება მხოლოდ მაშინ, როცა კონკრეტული მიმართულებით ვიყურებით, როცა ვცდილობთ განსაზღვრულ ინტუიციას მივდიოთ. მევფიქრობ, რომ გონების უფრო რომანტიკული გაგება წმინდა მამების აზროვნებას შეესაბამება, რადგან ქრისტიანული ღვთისმეტყველება დაფუძნებულია არა გამოცხადებების ერთობლიობაზე, ასევე არ არის დაფუძნებული ზოგიერთი გადაწყვეტილების რაციონალურ განმარტებაზე, რომლებიც საეკლესიო კრებების მიერაა მიღებული, ისინი ზოგჯერ განიხილება, როგორც წმინდა იურიდიული დადგენილებები. როგორც ჩანს, გადაწყვეტილებებს იღებდნენ და ეტყობა, რომ მათ იურიდიული ასპექტი გააჩნდათ. ასევე ცხადია, რომ ჩვენ არ შეგვიძლია მთლიანად განვაცალკეოთ ღვთისმეტყველება კანონიკური წესდებებისგან. მაგრამ მეორე მხრივ, უნდა გვახსოვდეს, რომ ეკლესიების გადაწყვეტილებები, ესაა მცდელობა დაეცვათ ის, რაც კონრეტულ მომენტამდე ბუნდოვანი იყო ჩვეული ქრისტიანული გაგებისთვის, ქრისტიანული სულიერებისთვის და ქრისტიანული პრაქტიკისთვის. სამართლებრივი ასპექტი მეორეხარისხოვანია მისტიციზმთან, სულიერებასთან და ტრადიციის დინებასთან მიმართებით. მე მეჩვენება, რომ ეს ორთოდოქსულ შეხედულებას შეესაბამება. უპირველეს ყოვლისა, ჩვენ უნდა დავინახოთ, რომ ორთოდოქსია, სარწმუნოებრივი ორთოდოქსია თავისი ფესვებით მიდის ტრადიციასთან, რომლებიც ჯერ კიდევ ორიგენესა და ნეტარ იერონიმეზეა დამყარებული.
აქ განსაკუთრებით ორი რამ უნდა აღნიშნოს – სულიერი შეგრძნების ტრადიცია და წმ. წერილის ტიპოლოგიური ალეგორიული ინტერპრეტაციის ტრადიცია. ჩვენ ხომ ნამდვილად არ შეგვიძლია გავიგოთ სწავლება ხორცშესხმაზე და სწავლება განღმრთობაზე მანამ, სანამ არ გაქვს იმის გაგება, რომ ლიტურგიის დროს ჩვენი ჩვეულებრივი ფიზიკური გრძნობები რაღაც ტრანსცენდენტულის აღსაქმელად მაღლდება, აღემატება ამ გრძნობებს. წარმოდგენა სულიერი აღქმების შესახებ, სულიერი გრძნობების შესახებ, ეს წმინდა ქრისტიანული სწავლებაა. ჩვენ ვლაპარაკობთ არა უბრალოდ სულის, არამედ აღებული სულისა და სხეულის აღმაფრენაზე. ამგვარად, იდეა, რომ შესაძლებელია დავახასიათოთ სულიერი ცხოვრება ხუთი გრძნობის მიხედვით, რომელსაც ჩვენ ორიგენესთან ვხვდებით, ზუსტად ასახავს ჭვრეტის ამ მთლიანობას, ხაზს ვუსვამ, ჩვენი ხორციელი ბუნების თანასწორობას სულიერთან. მე, ისევე როგორც ბევრმა მოაზროვნემ, გამოვთქვი ვარაუდი, რომ სულიერი შეგრძნებები და წერილის ალეგორიული გაგება თავს იყრის “ქებათა ქებაში”, წიგნში, რომელიც წარმოადგენს ალბათ ყველაზე ძლიერ და ღრმა წინასწარმეტყველებას სულისა და ღმერთის ერთობაზე, ქრისტესა და ეკლესიის ერთობაზე და, ამავე დროს, სულიერებას გამოხატავს გრძნობადი ენით უმაღლეს ხარისხში, შეიძლება ითქვას, ეროტიკული ენითაც კი. ახლა რამდენიმე სიტყვა მინდა ვთქვა იმასთან დაკავშირებით, რომ ჩემი აზრით, ისეთი ადამიანები, როგორებიც არიან დე ლუბაკი, ფონ ბალთაზარი, კარდინალი რაცინგერი, სავსებით მართებულად აცხადებდნენ, რომ ახლა საყოველთაოდ არსებული სქესობრივ სექსუალური ურთიერთობების კრიზისის პირობებში, ჩვენ ამ მეტაფორის სიტყვა-სიტყვით გაგებაზე უნდა გავამახვილოთ ყურადღება. აშკარად უნდა ვიფიქროთ ქორწინების არსზეც ისე, როგორც საიდუმლოებაზე, მის კავშირზე ევქარისტიასთან, ცოლ-ქმრული ცხოვრების როგორც სულიერი გზის მნიშვნელობაზე, ზოგ შემთხვევაში, როგორც ასკეზის ერთ-ერთ სახეზე მსგავსად ქალწულებრივი ცხოვრებისა. ჩვენ ახლა შეგნებულად უნდა გავუსვათ ხაზი გრძნობის, წარმოსახვის, ესთეტიკის როლს, უფრო მეტად, ვიდრე ეს გვხვდება წმ. მამებისეულ ან შუა საუკუნეების ტრადიციებში. შეიძლება ითქვას, რომ ყველა ეს მოვლენა ტრადიციებში ფარული სახით მონაწილეობდა, მაგრამ რამდენადმე, ადამიანური აზროვნების მთლიანობის არ აღიარება, კერძოდ კი იმ ფაქტისა, რომ ადამიანური აზროვნება გულიდან მოდის, ასევე, წარმოდგენა სულიერი გრძნობების შესახებ ორიგენესთან, სწორედ იმაზე მიგვანიშნებს, რომ ბიბლიაში გულის ფენომენს ცენტრალური მნიშვნელობა ენიჭება. უნდა ითქვას, რომ ეს წარმოდგენა არ იყო საკმარისად მკაფიოდ ჩამოყალიბებული და ამიტომაც მისი რაციონალური რედუქციის შესაძლებლობა ასევე არ იყო მთლიანად გამორიცხული. ჩემი აზრით, ეს სწორედ წინდახედულობის მაჩვენებელია, უფრო მეტიც, ეს სულიწმინდის მოქმედებაა, რომ რაციონალური განმანათლებლობის უკიდურესობის შემდეგ ჩვენ, ბოლოს და ბოლოს, ვიწყებთ გააზრებას თუ როგორ არის გონება დაკავშირებული გრძნობებთან, წარმოსახვებთან, სილამაზისა და სულის ჩვენეულ აღქმასთან. სწორედ ამიტომ, ვფიქრობ, სრულებით არ არის შემთხვევითი, რომ ჩვენს დროში ადამიანებმა, რომლებმაც პირველად აღადგინეს ავთენტური ქრისტიანული ორთოდოქსია, ძირითადად იყვნენ ხელოვანი ადამიანები, ან ლიტერატურის მოღვაწეები. მათ რიცხვს მიეკუთვნება, მაგ. დოსტოევსკი, ჯერარდ მენლი ჰოპკინსი, რამდენადმე, კარდინალი ნიუმანი, შემდეგ კლოდელი და პეგი, ბრიტანეთის კუნძულებზე: ტოლკინი, კლაივ სტეიპზ ლუისი, ჩარლს უილიამსი, დოროთი საიერსი და ხშირად ეს ადამიანები ხედავდნენ გაცილებთ უფრო მეტს, ვიდრე პროფესიონალი ღვთისმეტყველები და პროფესიონალ ღვთისმეტყველებს ერთგვარად უხდებოდათ მათთან დაწევა. რადგან, ვფიქრობ, ისინი როგორღაც მიხვდნენ, რომ ღმერთი-შემოქმედის ისტორიის გაგება, ღმერთისა რომელმაც ხორცი შეისხა, ნიშნავს მივიღოთ იგი წარმოსახვის საშუალებით, დავინახოთ, რომ რეალობა თავისთავად წარმოსახვის დიდებული შესაძლებელი აქტია, რომ განხორციელებაში, როგორც ამაზე ლაპარაკობს ტოლკიენი, მითი და ისტორია ერთმანეთში ირევა. ეს იმას გავს, ჩვენ რომ ვყოფილიყავით იმ სამყაროში, რომელიც არ ითვლება არც ისტორიულად და არც სრულიად გამოგონილად, მაგრამ ერთდროულად წარმოადგენს ერთსაც და მეორესაც. აი, ძირითადად, თუ რატომ ვფიქრობ, რომ რომანტიკულ გზას, როგორც მე მას ვუწოდებ, მივყავართ წინ. ეს გზა უფრო მეტად შეესაბამება აღმოსავლურ ტრადიციას. თარგმნა: ეკა ვეკუამ ვიდეო: ქართულად
ორიგინალი