რუსეთის საზღვარგარეთული, იგივე ე.წ. ემიგრანტული ეკლესია 1927 წელს შეიქმნა როგორც პასუხი საბჭოთა კავშირის პოლიტიკაზე რელიგიის სფეროში. ემიგრანტულ ეკლესიას მოსკოვის საპატრიარქოსთან 2007 წლამდე გაწყვეტილი ქონდა ევქარისტიული ერთობა. 2007 წლის 17 მაისს აღადგა ლოცვით-ევქარისტიული კავშირი.
რუსეთის საზღვარგარეთული ეკლესიის მღვდელმთავართა სინოდის მიმართვა სასულიერო პირებისა და ერისკაცებისადმი
უფლისმიერ საყვარელნო მამანო, ძმანო და დანო სამღვდელონო, სამონასტრო დასნო და რუსეთის საზღვარგარეთული ეკლესიის სამწყსოვ!
სახელითა მამისათა, და ძისათა, და სულისა წმიდისათა!
გასაჯაროვდა დოკუმენტები, რომლებიც მომავალმა პანმართლმადიდებლურმა კრებამ უნდა განიხილოს 2016 წლის 16-27 ივნისს კრეტაზე; და რუსეთის საზღვარგარეთული ეკლესიის მღვდელმთავართა სინოდი შეუდგა აღნიშნული ტექსტების განხილვას, იმ მრავალ სხვა იერარქთან, სამღვდელო პირთან და ერისკაცთან ერთად, რომლებიც კვლავაც განაგრძობენ დიდი კრებისთვის მზადებას. ვჩქარობთ გაცნობოთ უფლის სამწყსოსა და ასევე სხვებსაც ის წინადადებები, რომლებიც ჩვენ შემოგვაქვს, რადგან კრების დოკუმენტები დიდ ინტერესს აღძრავს და ბევრ ადამიანში შეკითხვებს ბადებს.
ამ საქმეში, ისევე როგორც ყველა სხვა წამოწყებაში, გვახსოვს უფლის სიტყვები წმინდა პეტრე მოციქულისადმი: უფალმა მას გაანდო, რომ მოძღვრის მომავალი საქმე ღვთის ცხრების დამწყემსვა იქნება (იოან. 21,17); და ასევე ამცნო, რომ ვისაც უყვარს უფალი, მათთვის საზრდო არის ქრისტეს მცნებების გულმოდგინედ დაცვა: „უკუეთუ გიყუარ მე, მცნებანი ჩემნი დაიმარხენით“ (იოან. 14,15), და „…უკუეთუ ვისმე უყუარდე მე, სიტყუანი ჩემნი დაიმარხნეს, და მამამანცა ჩემმან შეიყუაროს იგი, და მოვიდეთ მისა და მის თანა დავადგრეთ“ (იოან. 14,23).
გულმოდგინებით აღვასრულებთ რა ამ ღვთაებრივ მცნებებს, რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის იერარქიის მთელი სისავსე ვცდილობთ მივსდიოთ მართალი სოლომონის რჩევას: „ერჩდეს სიბრძნესა ყური შენი და მისცე გული შენი გულისხმის-ყოფასა და წინაუყუნე იგინი სასწავლელად ძესა შენსა“ (იგავნ. 2,2) და მდაბლად, მორჩილად და გულმოდგინედ განვიხილოთ დოკუმენტები, რომლებიც ჩვენთვის ხელმისაწვდომი გახდა.
ამ ამოცანას აღვასრულებთ ყოველგვარი შიშისა და ამქვეყნიური შფოთისგან თავისუფალნი, ვინაიდან მტკიცედ გვწამს, რომ ეკლესიის საჭეთმპრობლად მუდამ უფალი რჩება: იგი მართავს თავისი ეკლესიას მრავალი საუკუნეა, დღემდე მოიყვანა და კვლავაც სათავეში გვიდგას და გვიცავს აწმყოშიც და ასე იქნება უკუნითი უკუნისამდე.
ამიტომ უბრალოდ გთავაზობთ ჩვენს მოსაზრებებს ზოგიერთ ტექსტთან მიმართებაში, რათა ჩვენი მსჯელობა შევუერთოთ სხვების ნააზრევს, რომლებიც იღვწიან პანმართლმადიდებლური ყველა კეთილი წამოწყებების კეთილად წარმართვისათვის, და ჩვენც მათ შორის, ჩვენი უწმინდესი პატრიარქისა და რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის იმ წევრების ჩათვლით, რომლებიც სხვებთან ერთად შრომობენ კრების მომზადებისთვის.
იმ დროს, როდესაც ზოგიერთი დოკუმენტი (რომლებიც კრებისწინა თათბირზე შემუშავდა პანმართლმადიდებელ კრებაზე განსახილველად და რომლებიც, რა თქმა უნდა, არ წარმოადგენს საბოლოო ტექსტებს, არამედ მხოლოდ წინასწარი დოკუმენტებია) შეშფოთებას არ იწვევს, უფრო მეტიც, ისინი შეიცავენ მნიშვნელოვან განმარტებებს (იხ. მაგალითად, დოკუმენტი „ავტონომია და მისი გამოცხადების მეთოდი“). მაგრამ სხვა ტექსტებში ისეთ ტერმინთა გამოყენება, რომელიც შეიძლება ორაზროვნად განიმარტოს, ასევე ტექსტებში საღვთისმეტყველო სიზუსტის არ არსებობა და ეკლესიის წმინდა ტრადიციისთვის უცხო ეკლესიოლოგიური ენის გამოყენება, მოითხოვს კომენტარებს, რომლებსაც შეუძლია შეცვალოს მთელი ტექსტი.
საუბარია, პირველ რიგში, ორ დოკუმენტზე: „მართლმადიდებელის ეკლესიის მიმართება დანარჩენ ქრისტიანულ სამყაროსთან“ და „მართლმადიდებელი ეკლესიის მისია თანამედროვე მსოფლიოში“; ასევე გვაქვს რამდენიმე კითხვა იმ ტექსტთან მიმართებაში, რომელიც ადგენს პროცედურულ რეგლამენტს: „მართლმადიდებელი ეკლესიის წმინდა და დიდი კრების ორგანიზაციისა და მუშაობის რეგლამენტი“.
დოკუმენტი „მართლმადიდებელი ეკლესიის დამოკიდებულება დანარჩენ ქრისტიანულ სამყაროსთან“
დოკუმენტის „მართლმადიდებელი ეკლესიის მისია თანამედროვე მსოფლიოში“ შესწავლისას გვერდს ვერ ავუვლით შესამჩნევ შეუსაბამობას როგორც ცნებით აპარატის, ასევე კონცეპტუალური თვალსაზრისით, მაგრამ უფრო დიდი წუხილით აღვნიშნავთ დოკუმენტის შეუმდგარობას ჭეშმარიტი მართლმადიდებლური ეკლესიოლოგიის აღმსარებლობის თვალსაზრისით, იმ საზომით, რამდენადაც იგი საჭიროა გაყოფილ სამყაროში ქრისტეს ჭეშმარიტების სათანადოდ განცხადებისთვის. ჩვენი შეფასებით, ეს დოკუმენტი არის ყველაზე სადავო ყველა სხვა კრებისწინა დოკუმენტს შორის. და იმისთვის, რომ მან შეიძინოს დამტკიცებისთვის დასაშვები ფორმა, იგი არსებითად უნდა იქნას შეცვლილი და მასზე მუშაობა უნდა დასრულდეს დიდი კრების სესიებზე. შეუსაბამობები ეკლესიოლოგიურ ტერმინოლოგიაში აშკარადაა გამოხატული და მათზე მიუთითებდნენ, კერძოდ, მისი მაღალყოვლადუსამღვდელოესობა, ნევპატიისა და სვიატოვლასიევის მიტროპოლიტი იეროთეოსი, მისი მაღალყოვლადუსამღვდელოესობა, ლიმასოლის მიტროპოლიტი, ათანასე და ასევე მრავალი თეოლოგიურად განსწავლული სამღვდელო და საერო დასის წარმომადგენელი.
თუმცა კი დოკუმენტი იწყება მართლმადიდებელი ეკლესიის განსაზღვრებით: „ერთი, წმიდა, კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესია“ (პუნქტ. 1), რომელიც „თავის ერთობას ამყარებს ფაქტზე, რომ იგი დაარსებულია უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტეს მიერ და წმინდა სამებასთან თანაზიარებით წმინდა საიდუმლოებში” (პუნქტ. 2), შემდგომ ტექსტში გამოყენებული ტერმინოლოგია ავლენს ორაზროვან, მეტად ბუნდოვან და სიცხადისა და ჭეშმარიტებასთან მეტად დაშორებულ ფრაზებს. გარდა ამისა, მართლმადიდებელი ეკლესიის განსაზღვრება, როგორც „ერთი“ ეკლესიისა, ბათილდება შემდგომი განცხადებით „მართლმადიდებელი ეკლესია ახდენს იმ ფაქტის კონსტატაციას, რომ ისტორიაში არსებობს სხვა, მასთან (ევქარისტიულ მთარგმნ.) კავშირში არ არსებული ქრისტიანული ეკლესიები და კონფესიები“ (პ. 6) და ასევე ფრაზების გამეორებით „სხვა ქრისტიანული ეკლესიები და აღმსარებლობები“ (პ. 6, პ. 20); დოკუმენტს არ გააჩნია არანაირი მინიშნება იმ ფაქტზე, რომ ეკლესია არა მარტო „დაფუძნებულია“ ჩვენი უფლის, იესო ქრისტეს მიერ (იხ. პ. 2), არამედ ასევე წარმოადგენს მის მისტიურ სხეულს, მარად ერთიანს და განუყოფელს (შდრ. ეფეს. 5,30 კოლას. 1,24). თუმცა, რა თქმა უნდა, ისტორიულად ყველა აღიარებს იმ ჯგუფების არსებობას, რომლებიც ცდილობენ იყვნენ მაცხოვრის მიმდევარნი და რომელთაც შეუძლიათ უწოდონ საკუთარ თავს „ეკლესია“, მაგრამ მართლმადიდებელი ეკლესიოლოგია არ უშვებს იმის სიმრავლეს, რაც მუდამ უნდა იყოს ერთი და ერთიანი: ეკლესია, როგორც ქრისტეს სხეული. უბრალო საუბრისას მსგავსი ტერმინოლოგია (მაგალითად, „სხვა ეკლესიები“) ზოგჯერ გამოიყენება, მაგრამ იგი დაუშვებელია ოფიციალურ საეკლესიო დოკუმენტში, რომელიც უნდა იყოს ზედმიწევნით ზუსტი და ცხადი, და არაორაზროვნად გამოხატავდეს იმ გარდამოცემას, რომელიც წმინდა მამებისგან მივიღეთ და უფლისგან შევიძინეთ.
კიდევ უფრო სერიოზულია ხარვეზები, რომლებიც ეხება ეკლესიის არსებით საზღვრებს და რომელთა გაგებისთვის იყო მიმართული ეს დოკუმენტი: არ არსებობს ეკლესიის გაგება და მისი დამოკიდებულება მათ მიმართ, ვინც მის ფარგლებს გარეთ იმყოფება. ჩვენი გულები უერთდება წმინდა მღვდელმოწამე ილარიონის (ტროიცკი) სიტყვებს, რომელმაც გაყოფილ ქრისტიანულ სამყაროს შესახებ შენიშნა: „შეგნებულ ქრისტიანთაგან რომელი არ გლოვობს სულით, როცა ხედავს მტრობასა და დაყოფას იმ ადამიანებში, რომელთა შორისაც უნდა სუფევდეს ქრისტეს მიერ მოსწავლეებისთვის ბოძებული მშვიდობა და ქრისტიანთა გულებში სულიწმინდის მიერ ჩაღვრილი სიყვარული!“ ამავე დროს, ჩვენ ვაღიარებთ, რომ ამგვარი მშვიდობის მიღწევა მათთვის, ვინც განყოფილია, შესაძლებელია მხოლოდ ერთობისაკენ მიმავალი ერთადერთი ჭეშმარიტი გზის განცხადებით: ეკლესიის მიერ შემოთავაზებული ხსნის გზით; ხოლო გაგება იმისა, თუ როგორ უნდა დაბრუნდე განუყოფელი ეკლესიის წიაღში, იწყება გაყოფის არსის სწორი გაგებით. ეს ადგილი დოკუმენტში ყველაზე ნაკლები სიცხადითაა გადმოცემული. განყოფა ქრისტიანებს შორის ტექსტში არსად არ განისაზღვრება წმიდა მამათა წესებსა და საეკლესიო კრებების კანონებზე დაყრდნობით, როგორც განხეთქილებათა და მწვალებლობათა შედეგი (რაც ყველაზე მეტად გასაკვირია, მსგავსი ტერმინები საერთოდ არ არსებობს ტექსტში), რასაც სინამდვილეში იგი წარმოადგენს ქრისტეს სხეულისა და ჭეშმარიტებისგან განდგომის პერსპექტივაში [1].
ნაცვლად ამისა, დოკუმენტი იღებს კვაზიეკლესიურ (იგივე ფსევდოეკლესიურ – მთარგმნ.) მიდგომას, რომლის თანახმად განყოფა მოიაზრება რაღაც ფართო გაგების „ქრისტიანულ ერთობაში“ მომხდარად (პ. 4), რაც თავისთავად იქცევა ორაზროვან გამოთქმად და მიანიშნებს, რომ უპირატესია „ქრისტეს რწმენით გაერთიანებულთა ერთობა“ (იქვე), რომელიც ვრცელდება „ერთი, წმიდა, კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესიის“ ფარგლებს გარეთ და მოიცავს თავის თავში ბევრ სხვა კონფესიას [2].
დოკუმენტი უცხო და მართლმადიდებლური ეკლესიოლოგიის გაგებისთვის შეუსაბამო სულისკვეთებით ავითარებს იდეას ქრისტიანული ერთობის შესახებ, როგორც რაღაც „დაკარგულის“ მოძიებაზე (პ. 5), ხოლო „ქრისტიანული ერთობის აღდგენა“ ცხადდება ეკლესიის ერთ-ერთ მუდმივად არსებულ მიზნად (პ. 4, 5, 12, 24). ასეთი განსაზღვრება ეწინააღმდეგება იმ სამართლიან მტკიცებულებას, რომ „ერთობა, რომელიც აქვს ეკლესიას თავისი ონტოლოგიური ბუნებიდან გამომდინარე, არ შეიძლება იქნას დაირღვეული” (პ. 6). უფრო მეტიც, სწორი მტკიცებულების აღრევა, რომ ეკლესია მოწმობს „მათთვის, ვინც მის ფარგლებს გარეთ იმყოფება“ (იქვე), იმის მინიშნებით, რომ იგი აქტიურად მუშაობს სხვადასხვა დენომინაციებთან „ქრისტიანთა დაკარგული ერთობის მოსაძიებლად, ძველი ეკლესიის გარდამოცემისა და შვიდი მსოფლიო საეკლესიო კრების საფუძველზე“ (პ. 5), ნათლად ცხადყოფს იმის შესახებ, რომ ზემოაღნიშნულ ერთობაში წმინდა მართლმადიდებელი ეკლესია წარმოადგენს რაღაც მცირე ნაწილაკს, ან ნამსხვრევს და არა განუყოფელ მთლიანობას, რომელსაც იცავს ქრისტე, როგორც თავის სასძლოს (ეფეს. 25-26, 32). ყოველივე ამაში არა მხოლოდ შემოტანილია უცხო ეკლესიოლოგია, დაფიქსირებული პანმართლმადიდებლური კრების დოკუმენტის პროექტში, არამედ უყურადღებოდ რჩება მოძღვრის ქმედითი შესაძლებლობები. ჩვენ ნამდვილად გვმართებს ვისარგებლოთ შემთხვევით, სწორედ ახლა, როდესაც უნდა შემუშავდეს ერთიანი დოკუმენტი, რათა განვაცხადოთ, რომ დღეს ქრისტიანებს შორის ერთობის არარსებობა ეს არის სხვა აღმსარებლობის მქონე ადამიანების ერთობის დაკარგვა მართლმადიდებელ ეკლესიის წიაღთან; და გზა განკურნებისა, რომელსაც შეუძლია მისცეს კაცობრიობას ნამდვილი ერთობა, ესაა სინანული განხეთქილებების და მწვალებლობების გამო და დედაეკლესიის წიაღში დაბრუნება, რომლის ერთობა არასდროს ყოფილა დაკარგული [3].
როდესაც საღმრთო ლიტურგიაზე ვლოცულობთ, აღვავლენთ თხოვნას „ყოველთა ერთობისათვის“, საუბარია შენაგანი ერთობის შენარჩუნებაზე უფლის მიერ, ამასთან, გულში გვაქვს იმედი, რომ ამ ერთობას მოწყვეტილებს შეუძლია დაბრუნდნენ მის წიაღში. თუკი პანმართლმადიდებლური ერთობა არ ქადაგებს მსოფლიოში ამ სახარებისუეულ სასოებას, შესაძლებლობას კარგავს სათანადო დონეზე აუწყოს კაცობრიობას მოძღვრება სულის ხსნის შესახებ.
იგივე დოკუმენტი შეიცავს ასევე სხვა შეცდომებსაც, რომლებიც არ შეგვიძლია, არ აღვნიშნოთ. დოკუმენტის 23-ე პუნქტი, საუბრობს რა ქრისტიანულშორის საღვთისმეტყველო დიალოგზე (რაც თავისთავად კეთილი წამოწყებაა), დასძენს, რომ დიალოგი გამორიცხავს „პროზელიტიზმის ყოველგვარ პრაქტიკას, ან და კონფესიათაშორისი ანტაგონიზმის სხვა გამოვლინებებს“ (პ. 23). პრობლემურად გვესახება ტერმინთა „პროზელიტიზმის“ და „კონფესიათაშორისი ანტაგონიზმის“ გაიგივება. უფალმა მოგვიწოდა „ყველა ერში“ აქტიური ქადაგებისკენ (რასაც უნდა მოჰყვეს ნათლობა) (შდრ. მთ. 28, 19; 20), და უფალმა ასევე აღუთქვა ეკლესიას, რომ განსაკუთრებით დაიცავს მათ, ვინც ეკლესიის წევრი გახდება. მართლაც, წირვა-ლოცვაზე წმინდა მეფე დავით მეფსალმუნესთან ერთად ვგალობთ: „უფალმან დაიცვნის მწირნი“ (სლავურ ფსალმუნში მწირის ნაცვლად გამოყენებულია სიტყვა “მოსული“ მთარგმ.) (κύριος φυλάσσει τοὺς προσηλύτους, ფსალმ. 145,9).
„პროზელიტიზმის“ კატეგორიული აკრძალვა, რომელიც მიმართულია მართლმადიდებლების მიერ სხვა აღმსარებლობის ადამიანის მოქცევაზე, არსებითად წარმოადგენს უსიტყვო თანხმობას „აღმსარებლობათა თანასწორობაზე“ (რაც, როგორც სამართლიანად ამტკიცებს თავად დოკუმენტი, არ შეიძლება იქნას მიღებული (იხ. Pპ. 18)), და ეს კვალიფიცირდება, როგორც აღიარება მოსაზრებისა, თითქოს სხვა აღმსარებლობის მქონე ადამიანები უკვე გაერთიანებულები არიან ქრისტეს სხეულში (ეკლესიაში) და ამიტომ აღარ უნდა მოვიზიდოთ, რათა მონანიებით დაუბრუნდნენ მის წიაღს. ჩვენ ვუშვებთ, რომ „პროზელიტიზმის“ ცალსახა აკრძალვა, რაც ეწინააღმდეგება სახარებისეულ სწავლებას, ეს ის არ არის, რასაც გულისხმობდნენ ტექსტის ავტორები, რომლებიც აიგივებდნენ „პროზელიტიზმს“ „კონფესიათაშორისი ანტაგონიზმის გამოვლინებებთან“; და აქ მოცემული ტერმინი გამოიყენება ფართოგამოყენებადი სასაუბრო გაგებით, ანუ ქადაგებაში უპატიოსნო და მზაკვრული ხერხების გამოყენების თვალსაზრისით და არა ნამდვილი ქადაგების აღმნიშვნელად (ვგონებთ, რომ ამავე მნიშვნელობით გამოიყენებოდა აღნიშნული ტერმინი მოსკოვის უწმინდესი პატრიარქისა და რომის პაპის ერთობლივ დეკლარაციაში [4]). თუმცა კი მოცემული ტერმინის არაფორმალური გამოყენება, შეუფერებელი საქციელის მნიშვნელობით, შეიძლება დასაშვები იყოს ასეთი სახის დეკლარაციებში, მაგრამ ფორმალურ ეკლესიოლოგიურ დოკუმენტში ეს დაუშვებელია.
დოკუმენტი „მართლმადიდებელი ეკლესიის მისია თანამედროვე მსოფლიოში“
პრობლემური ადგილები, რომლებსაც შეიცავს დოკუმენტი „მართლმადიდებელი ეკლესიის მისია თანამედროვე მსოფლიოში“, წინა დოკუმენტთან („მართლმადიდებელი ეკლესიის მიმართება დანარჩენ ქრისტიანულ სამყაროსთან“) შედარებით უფრო ღრმად არის დაფარული და ღვთისმეტყველების სფეროს მიეკუთვნება და სწორედ ამიტომ მოითხოვს განსაკუთრებულ ყურადღებას. მისმა მაღალყოვლადუსამღვდელოესობამ, ნავპატიისა და სვიატოვლასიევის მიტროპოლიტმა იეროთეოსმა უკვე საფუძვლიანად ასახა ანთროპოლოგიური შეცდომების საფუძვლები, რომელსაც ემყარება დოკუმენტის ტექსტი.
ამ დოკუმენტის აქცენტი მართლმადიდებლობის როლზე მშვიდობის განმტკიცებაში, ომის თავიდან აცილებაში, დისკრიმინაციის წინააღმდეგ ბრძოლაში, და სხვ., თავისთავად, ამაღლებული მოწოდებაა, მაგრამ ამ შეცდომების გამო, მეტად პრობლემატური ხდება, თუკი დოკუმენტში არ შევიტანთ შესწორებებს.
პრობლემის გულისგული იმაში მდგომარეობს, რომ დოკუმენტში მუდმივად გამოიყენება ტერმინი „ადამიანის პიროვნება“, როდესაც უნდა იყოს გამოყენებული „ადამიანი“, და ჰუმანისტური დისკუსიის მთელი ეს მოდელი დოკუმენტში დაფუძნებულია აღნიშნული კონსტრუქციის განვითარებაზე [5]. ტერმინი „ადამიანის პიროვნება“ ადამიანის აღსანიშნავად გამოიყენება მხოლოდ ვ. ლოსკის დროიდან, და იგი თვითონაც მიუთითებდა ამ გამოყენების ტერმინოლოგიურ სიახლეზე; და თუმცა კი მომდევნო დისკუსიებში ეს ტერმინი თითქმის სავალდებულოდ იქცა, წმიდა მამები თანმიმდევრულად იყენებდნენ წმინდა წერილის და ლიტურგიკული ენის ტერმინს „ადამიანი“. ჩვენს სამოძღვრო ენაში ტერმინი „პირი“ (პერსონ, Gრ. πρόσωπον) [6], უპირველეს ყოვლისა, გამოიყენება ყოვლადწმიდა სამების ღვთაებღივ პირთა აღსანიშნად, ცალკე ჰიპოსტასების ხსენებისას: მამა, ძე და სულიწმიდა, და ასევე ძის ჰიპოსტასის მხოლოდშობილობის აღნიშვნისათვის, რომელშიც ღვთაებრივი და კაცური ბუნება შეერთებულია „განუყოფელად, განუყრელად, შეურევნელად, უქცეველად“ (მეოთხე მსოფლიო საეკლესიო კრების განსაზღვრება). მოცემული ტერმინი პრაქტიკულად არსდროს არ გამოიყენებოდა ადამიანთან მიმართებაში (რადგანაც ადამიანს არ გააჩნია ასეთი თავისებურება). კერძოდ, ეს ტერმინი გამოიყენებოდა აბსოლუტური განსხვავების აღნიშვნისათვის ქმნილსა და შეუქმნელს შორის მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანი არის „მსგავსება და ხატება ღვთისა“, იგი თავის ქმნილებაში ვერ შეედრება მას, ვინც არის დაუსაბამო.
ამ განმარტებას, რომელიც თავდაპირველად, შესაძლოა ზედმეტად დეტალიზებულად ან პედანტურადაც კი მოგვეჩვენოს, აქვს პრინციპული მნიშვნელობა მართლმადიდებლური თეოლოგიისა და ანთროპოლოგიისთვის, და ასევე ახდენს დემონსტრირებას იმისა, რომ საჭიროა გამოვიჩინოთ ზედმიწევნით დიდი ყურადღება ასეთი დოკუმენტების ფართო მიმოქცევაში მიწოდებისას (იმ შემთხვევაშიც კი, როდესაც ტექსტი არ არის გამიზნული ტრინიტარული დოქტრინის შემუშავებისთვის, მაგრამ უნებლიედ ავითარებს დოქტრინალურ პრობლემურ თემებს).
ტერმინი „პირის“ მცდარი გამოყენების მრავალმა შემთხვევამ ადამიანთან მიმართებაში ბოლო 75 წლის განმავლობაში გამოიწვია საღვთისმეტყველო ენის უამრავი დამახინჯება მართლმადიდებლური სწავლების გადმოცემისას: ერთ-ერთი ყველაზე თვალსაჩინო შედეგი, რომელსაც იწვევს ენობრივი უზუსტობა, არის კონცეფცია, რომ არსებობს „ღვთაებრივ პირთა ურთიერთობა“, რაც პირდაპირ არის მითითებული დოკუმენტში (პ. ბ. 1) [7].
IV და V საუკუნეების სისტემატურმა თეოლოგიურმა დისკუსიებმა განმარტეს, რომ მამა, ძე და სულიწმინდა გაერთიანებულნი არიან მარადიულობაში (დროის გარეშე) არსობრივი ურთიერთობით (ძის შობილებაში, სულიწმინდის გამომავლობაში და მამის მონარქიაში) და არა პირთა, ჰიპოსტასთა ურთიერთობით. ადამიანთან მიმართებაში ტერმინ „პირის“ არამართებულმა გამოყენებამ წარმოშვა მოსაზრება კაცთა მოდგმის ერთობლიობაზე ყოვლადწმინდა სამების ბუნებასთან მიმართებაში იმ ფორმით, რომელიც ეწინააღმდეგება წმინდა მამათა და მსოფლიო საეკლესიო კრებათა ნათელ მოძღვრებებს.
გარდა ამისა, ტრინიტარული ტერმინოლოგიის არაზუსტი გამოყენება წარმოქმნის ახალ ანთროპოლოგიურ პრობლემებს, რომლებიც თავს იჩენს „ადამიანის პიროვნებასთან“ მიმართებისას, როგორც „პიროვნებათა საზოგადოების წევრის მიმართ კაცთა მოდგმის ერთობლიობაში, რომელიც მადლისმიერად გამოხატავს ცხოვრებასა და ურთიერთობას ყოვლადწმინდა სამების ღვთაებრივ პირთა შორის“ (ბ, 1) ერთ-ერთი ყველაზე პრობლემური გამონათქვამი დოკუმენტში)[8].
მართალია, ადამიანის თავისუფლება (პ. ბ) არის ღვთის საჩუქარი და შედეგი იმისა, რომ ადამიანი შექმნილია ღვთის „ხატად“, მაგრამ არც ადამიანის ცხოვრება მისი მოღვაწეობის ფართო ასპარეზით და არც თავისუფლება, რომელიც მას გააჩნია, ვერანაირად ვერ შეედრება ღვთაებრივი ჰიპოსტასის თავისუფლებას, მისი მარადიული თანაარსებით. მცდარი ანთროპოლოგია აღინიშნება მთელი დოკუმენტის სრულ ტექსტში და მის შედეგად განცხადებულია სურვილი, ხელი შეუწყოს „ადამიანის პიროვნების მაღალი ფასეულობის საყოველთაო აღიარებას“ (პ. ა. 3) [9], როგორც წყაროს მისიისთვის. ვიდრე ადამიანი არასწორად განისაზღვრება, როგორც ადამიანის პიროვნება, რაც ასახავს „ღვთაებრივ ჰიპოსტასთა ურთიერთობის“ არასწორ კონცეფციას ყოვლადწმინდა სამების წიაღში, ყოველი სიტყვა, „ადამიანის პიროვნების მაღალი ღირებულების“ შესახებ, არაკორექტული ტერმინებით აღინიშნება.
ადამიანის ღირებულება ჭეშმარიტად დიდია, მაგრამ მისი ფასეულობის ნამდვილი საფუძველი მდგომარეობს ქმნილების განსხვავებულობაში ყოვლადწმინდა სამებასთან მიმართებაში, რომლის ხატებასაც იგი მისტიურად ატარებს და რომლის მიერ სიცოცხლისთვის არის მოწოდებული, რაც მას განსაკუთრებულ ქმნილებად აქცევს და განასხვავებს ყველა სხვა ქმნილებისგან, რისი წყალობითაც მას შეუძლია მიაღწიოს ღვთის მსგავსებას თავისი ბუნების განღმრთობით.
ზოგადად, გვსურს აღვნიშნოთ, რომ დოკუმენტში ეკლესიის მისიის შესახებ ბევრი მნიშვნელოვანი რამ არის ნათქვამი: გაკეთებულია აქცენტი ადამიანის თავისუფლების სწორად გამოყენებაზე, საუბარია მშვიდობისა და სამართლიანობის მხარდაჭერაზე, დისკრიმინაციის წინააღმდეგ ბრძოლაზე, მითითებულია ჩვენი თანამედროვე კულტურის სეკულარულ და მომხმარებლურ იდეოლოგიაზე, როგორც უამრავი პრობლემის მიზეზზე და სხვ. ყველაფერი ეს ღირსეული და ღვთივსათნო მიზნებია. მაგრამ ისინი არ უნდა მიიღწეოდეს მცდარი ანთროპოლოგიური და საღვთისმეტყველო კონცეფციების გამოყენებით. გამოთქმა „ადამიანის პიროვნება“ ყველგან უნდა შეიცვალოს უფრო მისაღები ტერმინით „ადამიანი“, განსაკუთრებით საკვანძო ფრაზებში, როგორიცაა „ადამიანის პიროვნების ღირებულება“ (ა 3). ანალოგიურად, ასევე სხვა არასწორად გამოყენებული ან ორაზროვანად განმარტებული ტერმინები უნდა იყოს ყურადღებით გადამოწმებული და შესწორებული (როგორიცაა, მაგალითად ტერმინი „გენდერის“ გამოყენება დოკუმენტში, თუმცა სინამდვილეში მხედველობაში აქვთ „სქესის“ განსაზღვრება (შდრ. შესავალი; პ. დ [2, 3]).
შენიშვნა პროცედურისა და კრების ავტორიტეტის საკითხებზე
დასასრულს უნდა ითქვას რამდენიმე სიტყვა კრებისთვის განსაზღვრულ სამუშაო პროცედურებთან დაკავშირებით, იმ თვალსაზრისით, თუ რა ავტორიტეტი ექნება მის მიერ მოწონებულ ყველა დოკუმენტს მართლმადიდებლურ სამყაროში.
ჩვენ Pპირველები არ ვართ, ვინც შეამჩნია მცდარი ეკლესიოლოგიური მტკიცებულება, აღნიშნული დოკუმენტის 22-ე მუხლში „მართლმადიდებელი ეკლესიის მიმართება დანარჩენ ქრისტიანულ სამყაროსთან“, სადაც განცხადებულია, რომ „ჭეშმარიტი მართლმადიდებლური სარწმუნოების შენარჩუნება შესაძლებელია მხოლოდ კრებითი წყობის საშუალებით, რომელიც უძველესი დროიდან წარმოადგენდა ეკლესიის კომპეტენტურ და უმაღლეს კრიტერიუმს რწმენის საკითხებში“. წმიდა საეკლესიო კრებები, ისინიც კი, რომლებიც ეკლესიის წიაღში აღიარებულია მსოფლიო კრებად, არასოდეს ყოფილა „ეკლესიის უმაღლესი კრიტერიუმი რწმენის საკითხებში“, არამედ, სულიწმინდის მიერ განბრძნობით ესაა ერთადერთი კრიტერიუმი სარწმუნოებრივ საკითხებში, ქრისტეს ნების განცხადება.
ჭეშმარიტი მართლმადიდებელი სარწმუნოება შენარჩუნდა არა მარტო „კრებათა წყობის წყალობით“, არამედ ქრისტეს შეურყეველი აქტიური მეთაურობით თავის სხეულზე (ეკლესიაზე), და სწორედ ქრისტე სათანადოდ ადგენდა და ლოცვით აერთიანებდა კრებებს ჭეშმარიტების განცხადებისთვის და არა ჭეშმარიტების დასადგენად. ეს ხორციელდება ეკლესიის იერარქებისთვის ბოძებული სამოციქულო მადლმოსილებით, რომელიც კრებითობის ლოცვასა და ბჭობაში აცხადებს ღვთის ნებას, რომელიც საუბრობს მისი მსახურების გულით და მათი საშუალებით. ამ მიზეზით ეკლესია აღიარებდა კრებებს, როგორც მის საქმეთა და ცხოვრების აუცილებელი ავტორიტეტის მქონე ორგანოს და ამ კრებათა მონაწილენი იყვნენ სწორედ ისინი, რომლებზეც გარდამოსული იყო მღვდელმთავრის მადლი სრული სისავსით. ყველა ეპისკოპოსი თანაბრად ფლობს სამოციქულო მადლს და კრებაზე თითოეულ მათგანს აქვს უფლება ხმა აღიმაღლოს. მხოლოდ ასეთ შემთხვევაში შეიძლება ითქვას კრებაზე: „რამეთუ ჯერ-უჩნდა სულსა წმიდასა და ჩუენცა, რაჲთა არარაჲ უმეტესი ტჳრთი დავდვათ თქუენ ზედა, გარნა რომელნი-ესე სასწრაფო არიან“ (საქმ. 15,28) და უფლებამოსილებით განაცხადო ღვთის ნება.
კრებისთვის მომზადებული განსახილველი განსაზღვრებები და ადგილობრივი მართლმადიდებელი ეკლესიების კრებათა დადგენილებები, რომლებიც გადმოცემულია 3-ე, 12-ე და 13-ე პუნქტებში, „მართლმადიდებელი ეკლესიის წმინდა და დიდი კრების მუშაობის და ორგანიზაციის რეგლამენტში“ ცხადად გვაჩვენებს, რომ ამ წლისთვის დაგეგმილი პანმართლმადიდებლური შეკრება არ იქნება კრება თავისი ბუნებით. სრული ნდობითა და სიყვარულის სულისკვეთებით ასევე აღვნიშნავთ, რომ ეს არავითარ შემთხვევაში არ ნიშნავს იმას, რომ ეს შეკრება არ იქნება ფასეული და მნიშვნელოვანი და ჩვენ გულწრფელად ვლოცულობთ ამ შეკრების ნაყოფიერი მუშაობისთვის, რომელიც მართლმადიდებელშორის დიალოგსა და თანამშრომლობას ახალ დონეზე აღიყვანს. თუმცა, კრება, რომელიც შეკრებს მღვდელმთავარ წარმომადგენელთა მხოლოდ გარკვეულ რაოდენობას (პ. 3,1), და რომელზეც ტექსტების მიღებისას კენჭისყრა იწარმოებს უპრეცედენტო პრინციპით „ერთი ეკლესია ერთი ხმა“, ანუ ხმის მიცემა „განხორციელდება ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიების მიერ და არა თითოეული ცალკეული წევრის მიერ, რომელიც წარმოდგენილი იქნება დელეგაციების კრებაზე“ (პ. 12, 1), სადაც ღიად არის დაშვებული, რომ „ვითარება, როდესაც კრებაზე გატანილი საკითხის გადაწყვეტას კენჭს უყრის ეკლესია და არა დელეგაციის წევრი, არ გამორიცხავს იმის შესაძლებლობას, როდესაც ამა თუ იმ ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის დელეგაციის წარმოამდგენელი ერთი ან რამდენიმე იერარქი უარყოფით პოზიციას დაიკავებს ტექსტებში შეტანილი რომელიმე შესწორებისა ან ზოგადად ტექსტის მიღებისას“ (პ. 12, 2) და თითოეული ასეთი უარყოფითი ხმა არის „ის ავტოკეფალური ეკლესიის შინაური საქმე, რომელსაც მიეკუთვნება ის იერარქი“ (პ. 12, 3). ყველა ეს მომენტი ცხადყოფს, რომ ამ კრების მიერ მიღებული რომელიმე დოკუმენტს მართალია შეიძლება ჰქონდეს „სრულიად მართლმადიდებლური ავტორიტეტი“ (პ. 13, 2), მაგრამ ეს ავტორიტეტი არ შეიძლება იყოს არც დოგმატური და არც სწავლა-მოძღვრებასთან დაკავშირებული. მას ექნება იმ იერარქთა ხმების ავტორიტეტი, რომლებიც ასეთი რეგლამენტით დაადგინეს კრების წარმომადგენლებად და უფლება მიეცათ ისაუბრონ და ყარონ კენჭი.
ერთის მხრივ ჩვენ კმაყოფილები ვართ იმით, რომ ერთსულოვანი თანხმობის აუცილებლობა თითოეული ცვლილების მისაღებად (თ. 11, 2), ისევე, როგორც ტექსტების მიღების შემთხვევაში (თ. 13, 1), შესაბამისად დაგვიცავს იმისგან, რომ ამას თავს ვერ მოგვახვევს „უმრავლესობის არჩევანი“, მაგრამ მეორეს მხრივ ფაქტად რჩება ის, რომ იმ შემთხვევებშიც კი, როდესაც გადაწყვეტილება დამსწრეთა მიერ ერთხმად მიიღება, ასეთი გადაწყვეტილებები არანაირად არ შეიძლება იქნას მიჩნეული ეკლესიის სისავსის თანხმობის მოწმობად, ეს კი იმას ნიშნავს, რომ მათი ავტორიტეტულობაც შესაბამისად უნდა აღვიქვათ.
დასკვნა
ზემოთ აღნიშნული შენიშვნები მოვამზადეთ, რათა შევთავაზოთ მომავალ კრებას განსახილველად დოკუმენტებში შესატანი რამდენიმე მნიშვნელოვანი შესწორება, ძმური თანამშრომლობის სულისკვეთებით, სხვა ადგილობრივი მართლმადიდებელი ეკლესიების ჩვენი ძმები იერარქების მხარდასაჭერად, რომლებიც ჩვენს მსგავსად გამოთქვამენ თავიანთ მოსაზრებებს (ზოგიერთი მათგანი ზემოთ მივუთითეთ კიდეც); და ასევე იმისათვის, რომ დავარწმუნოთ ქრისტეს მიერ ჩვენთვის მონდობილი სამწყსო, რომ თავად მოძღვრებიც განსაკუთრებული ყურადღებით ვეპყრობით დოკუმენტების შესწავლის საქმეს.
მოძღვრის მოწოდების სიმაღლეზე ყოფნა, ჩვენი დროის თავისებურების გათვალისწინებით, მოითხოვს გულმოდგინე ლოცვას და ასკეტურ მოღვაწეობას ყველა ქრისტიანისგან, და ასევე თავდადებულ და სკრუპულოზურ შრომას, რათა დავრწმუნდეთ, რომ ეკლესიის მიერ გამოცემულ ყველა დოკუმენტში დაცულია ჩვენთვის მემკვიდრეობით გადმოცემული ერთგულება სახარებისადმი.
ჩვენს დროშიც და მთელი ისტორიის განმავლობაშიც ყველა მსგავსი ტექსტი გაივლის განხილვის არაერთ სტადიას; და ის გარემოება, რომ ჩვენ სხვებთან ერთად აღმოვაჩინეთ სერიოზული ნაკლოვანებები რამდენიმე დოკუმენტში, რომლებიც წარდგენილი უნდა იყოს მომავალ კრებაზე განსახილველად, არ უნდა გამოიწვიოს არც შიში და არც ან შეშფოთება. სულიწმინდა, რომელიც მუდამ სიყვარულით მიუძღვის ეკლესიას, დღესაც არ არის ჩვენგან განშორებული. და ჩვენს დროში, ისევე როგორც ყველა სხვა დროში, ეკლესია არ რჩება თავისი ჭეშმარიტი თავის ქმედითი მეთაურობის გარეშე უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი, რომელსაც სრული სასოებით ვენდობით, რომ იგი თავის სხეულს (ეკლესიას) სწორი გზით წარმართავს.
გულმოდგინეთ გამოვითხოვთ ლოცვებს მთელი ჩვენი ერთგული სამწყსოსგან, რათა ეკლესიის კლდესა ზედა დამყარებულმა ამ ლოცვამ, განამტკიცოს ყველა იერარქი, რომლებიც იღვწიან ამ დიალოგისა და კრების საკეთილდღეოდ.
უფლისმიერი სიყვარულით,
+ ილარიონი,
აღმოსავლეთი ამერიკისა და ნიუ იორკის მიტროპოლიტი, მღვდელმთავართა სინოდის თავმჯდომარე.
+ მარკოზი,
ბერლინისა და გერმანიის მთავარეპისკოპოსი.
+ კირილე,
სან ფრანცისკოსა და დასავლეთ ამერიკის მთავარეპისკოპოსი, მღვდელმთავართა სინოდის მდივანი. + გაბრიელი, მონრეალისა და კანადის მთავარეპისკოპოსი
+ პეტრე, კლივლენდის ეპისკოპოსი
+ ნიკოლოზი, მანჰეტენის ეპისკოპოსი
ნიუ იორკი, 13 აპრილი 2016 წყარო: pravoslavie.ru