„ქრისტეს საუბარი სამარიტელ დედაკაცთან“
აღდგომიდან ოთხი კვირის შემდეგ ყველა ეკლესიაში იკითხება იოანეს სახარების ის თავი, რომელშიც მოთხრობილია ქრისტეს უჩვეულო საუბარი სამარიტელ დედაკაცთან. სახარების თხრობის მიხედვით, ქრისტე ქალაქ სუქარის მახლობლად წყაროსთან შეჩერდა. „მოწაფენი მისნი წარსრულ იყვნეს ქალაქად, რაჲთა საზრდელი იყიდონ” (იოანე, 4:8). და, აი, წყაროსთან წყლის ასავსებად მივიდა სამარიტელი დედაკაცი. ქრისტემ მას უთხრა: „მასუ მე წყალი” (იოანე, 4:7). იწყება საუბარი, რომლის დროსაც დედაკაცი ქრისტეს ეკითხება: „მამანი ჩუენნი მთასა ამას თაყუანის-სცემდეს და თქუენ იტყვით ვითარმედ: იერუსალემს არს ადგილი, სადა ჯერ-არს თაყუანის-ცემაჲ” (იოანე, 4:20).
ეს კითხვა ეხებოდა მრავალსაუკუნოვან დავას ებრაელებსა და სამარიტელებს შორის, რომლებიც განდგომილი იყვნენ მართლმორწმუნე იუდეველობისაგან. ებრაელთა რელიგიური ცენტრი იერუსალიმი იყო, სამარიტელებისა კი – მთა სამარიაში. დავა, როგორც ვხედავთ, ეხებოდა რელიგიის გარეგან, რიტუალურ წესებს. და ამ კითხვის პასუხად ქრისტე ეუბნება დედაკაცს: „… მოვალს ჟამი, და აწვე არს, ოდეს ჭეშმარიტნი თაყვანის-მცემელნი თაყუანის-სცემდენ მამასა სულითა და ჭეშმარიტებითა[1], რამეთუ მამაჲცა ეგევითართა ეძიებს თაყუანის-მცემელთა მისთა. სულ არს ღმერთი, და თაყუანის-მცემელთა მისთა სულითა და ჭეშმარიტებითა თანა-აც თაყუანის-ცემაჲ” (იოანე, 4:23-24).
შეუძლებელია არსებობდეს ეჭვი იმის შესახებ, რომ ქრისტიანობის გასაგებად იოანეს სახარების ამ სტრიქონებს გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს, რადგან მათში დასაძირკვლებულია, გამოხატულია და უკუნისამდე უწყებულია ნამდვილი რელიგიური რევოლუცია, რევოლუცია რელიგიური გაგებით; ქრისტიანობა ნამდვილად ამ სიტყვებით იწყება. ჭეშმარიტებითა და სულით! ამ ჟამამდე და საუკუნეთა განმავლობაში რელიგია, უწინარეს ყოვლისა, იყო წესები, კანონები, ტიპიკონები; ამასთანავე, რელიგიის მთელი ქმედითობა მდგომარეობდა ამ განწესებათა ბრმა, უსიტყვო მორჩილებაში. ამ მთაზე, იერუსალიმში, არა აქ, არამედ იქ, არა ასე, არამედ ისე, – ღმერთამდე აღმართული ათასობით ამგვარი განწესებით ადამიანი გარემოიზღუდავდა თავს შფოთვისაგან, შიშისაგან, მტანჯველი ძიებისაგან, თავადვე იშენებდა გალიას, რომელშიც ყველაფერი ცხადი და ზუსტად განსაზღვრული იყო და არ მოითხოვდა არაფერს, ზუსტი აღსრულების გარდა. და აი, ერთი სიტყვით ეს ყველაფერი წაიშალა და უარყოფილ იქნა. არა ამ მთაზე და არა იერუსალიმში, არამედ სულითა და ჭეშმარიტებით. და ეს ნიშნავს – არა შიშსა და სიბრმავეში, არა შიშნეულებისა და ტანჯვისაგან, არამედ ცოდნასა და თავისუფლებაში, თავისუფალ არჩევანში, ძეობრივ სიყვარულში. ცენტრში, თვით რელიგიის გულში დაყენებულია ჭეშმარიტება. არა კანონი, არა დაქვემდებარება, არა განწესება, არამედ ჭეშმარიტება. „და სცნათ ჭეშმარიტი, და ჭეშმარიტებამან განგათავისუფლნეს თქუენ” (იოანე, 8:32), – ამბობს ქრისტე. რელიგიის ცენტრში, მის გულისგულში, ჩანერგილია ძიება: „ეძიებდით და ჰპოოთ” (მათე, 7:7). არა დაწყნარება, არამედ წყურვილი: „ნეტარ იყვნენ, რომელთა ჰშიოდის და სწყუროდის სიმართლისათვის” (მათე, 5:6). არა მონობა, არამედ თავისუფლება: „არღარა გეტყვი თქუენ მონად, რამეთუ მონამან არა იცინ, რასა იქმნ უფალი მისი” (იოანე, 15:15). არა განწესებათა აღსრულება, არამედ სიყვარული: „წყალობაჲ მნებავს და არა მსხუერპლი” (მათე, 12:7). „მცნებასა ახალსა მიგცემ თქუენ, რაჲთა იყუარებოდით ურთიერთას…”(იოანე, 13, 34).
დიახ, რა თქმა უნდა, ქრისტიანობის ისტორიაში ადამიანები ხშირად ივიწყებდნენ ქრისტეს ამ სიტყვებს სულისა და ჭეშმარიტების შესახებ და უბრუნდებოდნენ შიშისა და მოწესეობის რელიგიას, დავას მთისა და იერუსალიმის შესახებ. და გარედან ქრისტიანობა ფრიად ხშირად შეიძლება წარმოჩენილიყო მხოლოდ კანონთა, მხოლოდ განწესებათა რელიგიად. მაგრამ უნდა განვსაჯოთ არა გარეგნულით, არა დაცემებითა და დამახინჯებებით, არამედ შინაგანი შთაგონებით. უნდა განვსაჯოთ იმ ადამიანებით, რომლებმაც სერიოზულად და ბოლომდე მიიღეს ქრისტეს ეს სიტყვები სულისა და ჭეშმარიტების შესახებ და თავიანთი ცხოვრება აქციეს სიყვარულისა და თავისუფლების, სიხარულისა და განსულიერების ერთ მთლიან აღმაფრენად. რამდენი დაცემაც უნდა იყოს მის ისტორიაში, ქრისტიანობამ არ ამოშალა სახარებიდან ეს სიტყვები და, შესაბამისად, ამ სიტყვებით განსჯის საკუთარ თავსაც.
გაცილებით ტრაგიკულია ის, რომ რელიგიისადმი თავის ბრმა სიძულვილში ანტირელიგიური პროპაგანდა დუმს ამ სიტყვებზე, თითქოსდა, იგი არასოდეს წარმოთქმულა და რელიგიასთან ანგარიშსწორების გაადვილების მიზნით რელიგიას აიგივებს რაღაც გარეგნულთან, ცრურწმენასთან, შიშთან. მაგრამ ქრისტიანობაზე საუბარი ყოველთვის ნიშნავს საუბარს ქრისტეზე, მის სწავლებაზე, სახარებაზე. სახარება მოგვითხრობს იმაზე, როგორ ამჯობინეს ადამიანებმა თავიანთი – შეხედულებები, იდეოლოგია, კანონი – სულსა და ჭეშმარიტებას. როგორ ვერ დაიტიეს მოწოდება გათავისუფლებისაკენ. სახარების ნამდვილი საზრისი არის თხრობა იმის შესახებ, როგორ უარყვეს ადამიანებმა ის, ვინც მათ მოუწოდა სულსა და ჭეშმარიტებაში ცხოვრებისაკენ. და ამიტომ სახარებაში არის ახსნა ქრისტესადმი იმ სიძულვილისა, რომელიც დღემდე გრძელდება და რომელიც ადამიანებს აიძულებს, იცრუონ, ცილი დასწამონ, პირში წყალი ჩაიგუბონ, რადგან ქრისტიანობა დღესაც საშიშია ყოველი იდეოლოგიისათვის, თუნდაც მხოლოდ ამ „სულითა და ჭეშმარიტებით”. ეს სიტყვები მარადიული გამოწვევაა ყოველი კერპისა, რელიგიურისა თუ იდეოლოგიურისა. და მანამ, სანამ არ არის ამოშანთული ეს სიტყვები ადამიანური ცნობიერების სიღრმეებიდან, ადამიანი ბოლომდე არ მიიღებს სწავლებას, რომელიც ადამიანს აქცევს მატერიის მონად, უსახო პროცესის ჭანჭიკად, უსახო კოლექტივის მსახურად და მუშად. და ამიტომაც ამ იდეოლოგიის ყოველი მიმდევარი თავს ისე წარმოაჩენს, თითქოს ებრძვის რელიგიას, როგორც ცრურწმენას. არა, რელიგია როგორც ცრურწმენა, როგორც კანონი, როგორც მონობა მათ ესაჭიროებათ კიდეც, რადგან იგი ემსახურება იდეოლოგიის მსახურთა სწავლების დამტკიცებას. ქვეყნიერებაზე ყველაზე მეტად მათ ეშინიათ იმისი, რომ არავინ გაიგოს რელიგიის ნამდვილი არსი, ქრისტეს ამ შემძვრელი, განმათავისუფლებელი სიტყვების შესახებ: „სულითა და ჭეშმარიტებით!”
ახლა ძალა მებრძოლი უღმერთობის მხარესაა. რელიგიას – უკვე თითქმის სამოცი წელია – წართმეული აქვს ხმა. მაგრამ ეს, სწორედაც, ამტკიცებს რელიგიის ძალას. მას სწორედ იმიტომ აქვს წართმეული ხმის ამოღების საშუალება, რომ იგი ინახავს სწავლებას სულსა და ჭეშმარიტებაზე, იმაზე, რომ სულისა და ჭეშმარიტების გარეშე ადამიანს არ შეუძლია ცხოვრება, იმაზე, რომ ამქვეყნად ყოველივეზე ძლიერი სული და ჭეშმარიტებაა. მაშინ, მცხუნვარე შუადღეს, წყაროსთან დაწყებული საუბარი გრძელდება, რადგან ადამიანი არასოდეს შეწყვეტს კითხვების დასმას, არ მოეშვება ძიებას, არ გაუქრება წყურვილი, და კვლავ და კვლავ შეიმეცნებს, რომ ამ წყურვილს, ამ ძიებას, ამ სულიერ შიმშილს ვერაფრით დაიკმაყოფილებს, თუ არა ღმერთით, რომელიც არის სული და თავისუფლება, სიყვარული და თავისუფლება, სიცოცხლე მარადიული და სისავსე ყოველივესი. პროტოპრესვიტერი ალექსანდრე შმემანი
თარგმნა: ოთარ ზოიძემ[2]