„საეკლესიო აღსარებისა და ეკლესიური „წარმატების“ შესახებ“
I
ყველა კეთილსინდისიერი მღვდელმსახურისთვის აღსარების მიღება, ეჭვგარეშეა, მისი სამწყემსო მსახურების ერთ-ერთი ყველაზე ძნელი და მტანჯველი მხარეა. აქ, ერთი მხრივ, იგი ხვდება თავისი მწყემსობის ერთადერთ ნამდვილ „ობიექტს“ – ცოდვილის სულს, მაგრამ, ამასთანავე, ღვთის წინაშე მდგარ ადამიანს. თუმცა, მეორე მხრივ, მღვდელი რწმუნდება თანამედროვე ქრისტიანობის თითქმის სრულ „ნომინალიზაციაში“. ქრისტიანისათვის ძირითადი ცნებები – ცოდვა და სინანული, ღმერთთან შერიგება და აღორძინება – თითქოსდა დაცარიელდნენ, საკუთრივი აზრი დაკარგეს. სიტყვები ჯერაც გამოიყენება, მაგრამ მათი შინაარსი შორსაა იმისგან, რაზეც დაფუძნებულია ჩვენი ქრისტიანული სარწმუნოება. სიძნელეების სხვა წყარო ისაა, რომ მართლმადიდებლების ურავლესობას არ ესმის სინანულის საიდუმლოს არსი. პრაქტიკაში ჩვენთან არსებობს ამ საიდუმლოსადმი ორი ურთიერთსაპირისპირო მიდგომა: ერთი – ეს არის ფორმალურ-იურიდიული, მეორე – „ფსიქოლოგიური“. პირველ შემთხვევაში აღსარება აღიქმება როგორც რჯულის დარღვევათა უბრალო ჩამოთვლა, რის შემდეგაც მიეტევება ცოდვები და ადამიანი ზიარებაზე დაიშვება. აღსარება აქ მინიმუმამდეა დაყვანილი, ზოგიერთ ეკლესიაში კი (ამერიკაში) შეცვლილიც კი არის ზოგადი ფორმულით და მას აღსარების მიმღები ტექსტად დაბეჭდილს კითხულობს. მონანიების ამგვარი გაგებით სიმძიმის ცენტრი მღვდლისთვის მიცემულ გახსნისა და მიტევების ხელმწიფებას აწვება, თანაც, ეს შენდობა თავისთავად „ჭეშმარიტად“ ითვლება, მიუხედავად იმისა, თუ როგორ მდგომარეობაშია მონანულის სული. თუკი აქ საქმე გვაქვს „ლათინიზირებულ“ გადახრასთან, მაშინ მისი საპირისპირო მიდგომა შეიძლება დავახასიათოთ როგორც „პროტესტანტული“. ამ შემთხვევაში აღსარება არის საუბარი, რომლის შედეგიც უნდა იყოს დახმარება „პრობლემებისა“ და „საკითხების“ გადაჭრაში. ეს არის დიალოგი, მაგრამ არა ადამიანისა ღმერთთან, არამედ ადამიანისა სავარაუდოდ ბრძენ და გამოცდილ მრჩეველთან, რომელსაც მზა პასუხები აქვს ყველა ადამიანურ შეკითხვაზე. ამ ორივე მიდგომაში აშკარაა აღსარების არსის ჭეშმარიტად მართლმადიდებლური საზრისის გაბუნდოვანება და გამრუდება. ეს გამრუდება მრავალი მიზეზით აიხსნება. რა თქმა უნდა, ჩვენ აქ არა გვაქვს ყველა მათგანის ჩამოთვლის საშუალება, არც იმისა, რომ მოკლედ მოვხაზოთ ეკლესიაში სიანანულის საიდუმლოს განვითარების ძალიან რთული ისტორია, მაგრამ რამდენიმე წინასწარი შენიშვნა აუცილებელია, სანამ შევეცდებოდეთ, მივუთითოთ, აღსარების შესახებ საკითხის შესაძლო გადაჭრის გზებზე.
II
თავიდან სინანულის საიდუმლო მოიაზრებოდა, როგორც განყენებულთა ეკლესიასთან შერიგება და შეერთება – ანუ იმ ქრისტიანებისა, ვინც გარიყული იყო ღვთის ერის კრებულიდან (ეკლესიიდან), ევქარისტიიდან, როგორც კრებულის საიდუმლოდან, როგორც ქრისტეს სისხლისა და ხორცის თანაზიარებიდან. „განყენებული“ – ეს ის ადამიანია, ვისაც არ შეუძლია მონაწილეობა მიიღოს ძღვენის შეწირვაში და არ მონაწილეობს „კინონიაში“ – საეკლესიო ერთობასა და თანაზიარებაში. განყენებულის ეკლესიასთან შერიგების პროცესი ხანგრძლივი იყო, ხოლო ცოდვების მიტევება – ამ პროცესის დასასრული, აღსრულებული მონანიების დამოწმება, განყენებულის მიერ თავისი ცოდვის დაგმობა, მასზე უარის თქმა და, შესაბამისად, ეკლესიასთან ხელახალი შეერთება. ცოდვის მიტევებისა და განხსნის ხელმწიფება არ მოიაზრებოდა სინანულისაგან დამოუკიდებელ თავისთავად ხელმწიფებად, არამედ აღიქმებოდა როგორც ხელმწიფება, რომელიც ამოწმებს აღსრულებულ სინანულს და ამიტომაც – მიტევებასა და ეკლესიასთან შეერთებას, ანუ მონანიებასა და მის ნაყოფს: ღმერთთან და ეკლესიასთან შერიგებას. ეკლესია, მღვდლის სახით, ამოწმებს, რომ ცოდვილმა მოინანია და ღმერთმა „შეარიგა და შეაერთა იგი“ ეკლესიასთან იესო ქრისტეში. მიუხედავად ყველა გარეგანი ცვლილებისა, რასაც ადგილი ჰქონდა მონანიების პრაქტიკაში, სწორედ ეს ოდითგანდელი გაგება ამ საიდუმლოსი რჩება ამოსავალ წერტილად მისი მართლმადიდებლური განმარტებისათვის. თუმცა ეს არ გამორიცხავს იმასაც, რომ სამწყემსო მსახურება ეკლესიაში თავიდანვე აუცილებლად შეიცავდა სულზე ზრუნვასაც, ანუ ადამიანის სულიერ ხელმძღვანელობას და მისთვის დახმარებას ცოდვებსა და ბოროტებასთან ბრძოლაში. მაგრამ მაშინ სულზე ეს მზრუნველობა არ ეხებოდა უშუალოდ სინანულის საიდუმლოს და მხოლოდ მონოზვნობის ზეგავლენით, სულიერ ხელმძღვანელობაში მისი ძლიერად განვითარებული თეორიითა და პრაქტიკით, შევიდა ის თანდათან აღსარების საიდუმლოში, ხოლო „სეკულარიზაციის“ ზრდამ, ეკლესიური საზოგადოების გამიწიერებამ (გაამქვეყნიურებამ) აღსარება აქცია თითქმის ერთადერთ ფორმად – „სულზე მზრუნველობად“. იმპერატორ კონსტანტინეს მოქცევის შემდეგ ეკლესია უკვე აღარ წარმოადგენდა გმირულად განწყობილ „მორწმუნეთა“ უმცირესობას და თითქმის მთლიანად შეერწყა ერს. ამის შემდეგ მას უკვე საქმე აქვს ნომინალურ ქრისტიანთა მასასთან, ხოლო ევქარისტიული პრაქტიკის რადიკალურმა ცვლილებამ – რაც საღვთო ერის ერთობის გამომხატველი საერთო ზიარებიდან მეტ-ნაკლებად ხშირ და „კერძო“ ზიარებაზე გადასვლას გულისხმობს – გამოიწვია სინანულის ცნების აღქმის საბოლოო მეტამორფოზა. ეკლესიიდან განყენებულთა შესარიგებელი საიდუმლოდან ის ეკლესიის წევრებისათვის რეგულარულ საიდუმლოდ იქცა. ამის შემდეგ ღვთისმეტყველურად მასში ხაზი ესმება არა სინანულს, როგორც ეკლესიაში დაბრუნების გზას, არამედ ცოდვების მიტევებას, როგორც ეკლესიის ხელმწიფებას. სინანულის საიდუმლო ამ ევოლუციაზე არ შეჩერებულა. ქრისტიანული საზგადოების გაამქვეყნიურება ნიშნავდა, უპირველეს ყოვლისა, მის მიერ ჰუმანური და პრაგმატული თვალსაზრისის მიღებას, რომელმაც მნიშვნელოვნად დაჩრდილა ცოდვისა და სინანულის ქრისტანული გაგება. ცოდვის არსის აღქმა, როგორც ღმერთისა და ერთადერთი ჭეშმარიტი ცხოვრებისაგან მოწყვეტა – მასთან და მასში – დაიჩრდილა მორალისტური და რიტუალისტური ლეგალიზმით, სადაც ცოდვის განცდა ხდება, როგორც რჯულის ფორმალური დარღვევა. თუმცა კაცთმოთნეობისა და თვითკმაყოფილების საზოგადოებაში, „წესიერებისა“ და „წარმატების“ მისეული ეთიკით, ეს კანონიც „გადაჯიშდა“. ის აღარ განიხილება როგორც აბსოლუტური ფორმა და დავიდა ზნეობრივი წესების საყოველთაოდ მიღებულ და ფარდობით კოდექსამდე. თუკი პირველ საუკუნეებში ქრისტიანი ყოველთვის აცნობიერებდა, რომ ის არის შენდობილი ცოდვილი, რომელიც მისი მხრიდან ყოველგვარი დამსახურების გარეშე შეიყვანეს სიძის საქორწილო დარბაზში, სადაც მან ახალი ცხოვრება მიიღო და საღვთო სასუფევლის თანაზიარი გახდა, ახლა უკვე, თანამედროვე ქრისტიანმა, იმის გამო, რომ ის საზოგადოების თვალში „წესიერი კაცია“, თანდათან დაკარგა ეს განცდა. ეს თანამედროვე მსოფლმხედველობა გამორიცხავს „ძველი“ და „ახალი“ ცხოვრების ცნებებს. იგი, რა თქმა უნდა, დროდადრო სჩადის „ცუდ საქციელებს“, მაგრამ ეს ხომ „ბუნებრივია“, ყოფითი ცხოვრების შედეგია (!) და ამიტომ არანაირად არ არღვევს მის თვითკმაყოფილებას. საზოგადოება, რომელშიც ვცხოვრობთ, პრესა, რადიო და ა.შ. – დილიდან საღამომდე ჩაგვჩიჩინებს, თუ რაოდენ ჭკვიანები, კარგები და პატიოსნები ვართ, რომ ვცხოვრობთ საუკეთესო საზოგადოებაში და „ქრისტიანებმა“, სამწუხაროდ, ეს დაიჯერეს, წმინდა წყლის სიმართლედ მიიღეს. გაამქვეყნიურებამ, საბოლოოდ, სასულიერო დასსაც სძლია. ეკლესიაში მღვდელი აღიქმება როგორც მისი სამრევლოს მსახური, რომელიც ამ სამრევლოს წევრების სულიერ საჭიროებას „ემსახურება“ და სამრევლოს, მთლიანობაში, როგორც ორგანიზაციას, სურს, რომ მღვდელი მისთვის იყოს ერთგვარი სარკე, რომელშიც ხალხი თავისი სრულყოფილების ჭვრეტას შეძლებს, და „განა მღვდელს ყოველთვის არ უნდა მადლობდეს და აქებდეს გულმოდგინებისათვის, მატერიალური დახმარებისათვის, გულუხვობისათვის?“. ცოდვები დაფარულია „აღსარების საიდუმლოს“ ინტიმურ საზღვრებში, ზედაპირზე კი ყველაფერი კეთილადაა. და აი ამ თვითკამყოფილებისა და ზნეობრივი დამშვიდების სულით გაჟღენთილია მთელი ჩვენი ეკლესიური ცხოვრება ზევიდან ქვევით. ეკლესიის „წარმატება“ იზომება მისი მატერიალური წარმატებით, დასწრებით, მრევლის რაოდენობით. მაგრამ სად არის ყოველივე ამაში ადგილი სინანულისათვის? ის თითქმის არსად ჩანს ეკლესიური ქადაგებისა და საქმიანობის მოწყობაში. მღვდელი მრევლს გულმოდგინებისაკენ მოუწოდებს, სულ უფრო მეტი წარმატებისაკენ, ტიპიკონისა და ტრადიციების დაცვისაკენ, მაგრამ თავად უკვე აღარ აღიქვამს „სოფელს“ როგორც ხორცის გულისთქმას, თვალის გულისთქმას და განლაღებული ცხოვრების საშუალებას (შდრ. 1 იოანე 2, 16[1]) და თავადაც აღარ სჯერა, რომ ეკლესია ნამდვილად არის დასაღუპავად განწირულთა საცხონებელი, და არა „სამრევლოს ნამდვილი წევრების სულიერი საჭიროების“ ზომიერად დასაკმაყოფილებელი რელიგიური ინსტიტუტი.
III
ასეთ სულიერ პირობებში, ასეთ ფსევდოქრისტიანულ გარემოში აღსარება, ბუნებრივია, სხვა ვერაფერი იქნება თუ არა ის, რაც არის: ან ერთ-ერთი „რელიგიური ვალი“, რომლის მოხდაც წელიწადში ერთხელ აუცილებელია განყენებული კანონიკური ნორმის დასაცავად, ან საუბარი სულიერ მოძღვართან, სადაც „განიხილება“ ესა თუ ის „სიძნელე“ (სწორედ სიძნელე და არა ცოდვა, რადგან „სიძნელე“, თუკი ის გაცნობიერებული ცოდვაა, მაშინ უკვე „სიძნელე“ აღარ არის), რაც, ჩვეულებრივ, გადაუწყვეტელი რჩება, რადგან მისი ერთადერთი გადაწყვეტა სწორედ ის იქნებოდა, რომ მიეღო ქრისტიანული მოძღვრება ცოდვისა და მიტევების (სინანულის) შესახებ.
შეიძლება თუ არა აღსარების მართლმადიდებლური მოსაზრებისა და პრაქტიკის აღდგენა? დიახ, შეიძლება, თუ გვეყოფა იმის ვაჟკაცობა, რომ ეს აღდგენა დავიწყოთ სიღრმეში და არა ზედაპირზე. ამისათვის მთელი ეკლესიური ცხოვრების საწყისი წერტილი უნდა გახდეს ქადაგება, სწავლება. გარკვეული თვალსაზრისით, ეკლესიის მთელი სწავლება არის ერთი მთლიანი მოწოდება სინანულისკენ, ამ სიტყვის ღრმა მნიშვნელობით – განახლებისკენ, ყველა ღირებულების სრული გადაფასებისკენ, მთელი ცხოვრების ქრისტეს ნათელში ახალი ხედვისა და გაცნობიერებისკენ; და არ არის არანაირი საჭიროება იმისა, რომ მუდმივად ვიქადაგოთ ცოდვაზე, განვიკითხოთ და განვსაჯოთ, რადგან მხოლოდ მაშინ, როცა ადამიანს ესმის კეთილი უწყების ჭეშმარიტი მოწოდება და შინაარსი, როცა ოდნავ მაინც ეხსნება ამ უწყების საღვთო სიღრმე, სიბრძნე და ყოვლისმომცველი აზრი, მაშინ იძენს იგი სინანულის უნარს. ნამდვილი ქრისტიანული მონანიება – ეს, უპირველეს ყოვლისა, არის იმ უფსკრულის გაცნობიერება, რომელიც მას უფლისა და ყოველივე იმისგან აშორებს, რაც ღმერთმა მისცა და განუცხადა ადამიანს – ჭეშმარიტი ცხოვრებისგან; საკუთარ სიშიშვლეს იგი მხოლოდ მაშინ გააცნობიერებს, როცა ღმერთის ყოვლადმშვენიერ საქორწილო დარბაზს დაინახავს და მიხვდება, რომ იქ შესასვლელი სამოსელი არ გააჩნია. ჩვენი ქადაგება ძალიან ხშირად ატარებს განყენებული იმპერატივის ხასიათს: ეს საჭიროა, ეს კი არ შეიძლება; მაგრამ განწესებათა და ბრძანებათა რიგი არ არის ქადაგება.
ქადაგება ყოველთვის არის გაცხადება, თავიდან ქრისტეს სწავლების დადებითი აზრისა და ნათლისა, და მხოლოდ მასთან მიმართებით – ცოდვის სიბნელისა და ბოროტებისა. მხოლოდ აზრის საშუალებით ხდება განწესება, კანონი და მცნება დამაჯერებელი და ცხოველმყოფელი. ქადაგება უნდა მოიცავდეს სეკურალიზმის – რომელშიც ვცხოვრობთ – ღრმა, ქრისტიანულ კრიტიკასაც; ანუ იმ მსოფლმხედველობის კრიტიკულ შეფასებას, რომლითაც ჩვენდა გაუცნობირებლად ვიკვებებით და ვსუნთქავთ. ქრისტიანენი მოწოდებულნი არიან, ყოველთვის ებრძოლონ კერპებს, ისინი კი ამჟამად ძალიან ბევრია: „მატერიალიზმი“, „იღბალი“, „წარმატება“ და ა. შ. საქმე ისაა, რომ მხოლოდ წუთისოფლის, ცხოვრების, კულტურის ჭეშმარიტად ქრისტიანული, ღრმა და სამართლიანი შეფასების შედეგად იძენს ცოდვა თავის ნამდვილ აზრს – უპირველეს ყოვლისა, როგორც შერყვნა ცნობიერების, სიყვარულის, ინტერესის, მისწრაფებათა მთელი მიმართულების… როგორც ისეთი ღირებულებების თაყვანისცემა, რომლებსაც არ გააჩნიათ ჭეშმარიტი მნიშვნელობა… მაგრამ ეს მოითხოვს თვით მღვდლის თავისუფლებას „ამაქვეყნის“ ტყვეობისგან და მასთან გაიგივებისგან, მარადიული სიმართლის და არა „პრაქტიკულ შეხედულების“ წარმოჩენას თავისი მსახურების ცენტრში. ქადაგებაც და მსახურებაც საკუთრივ უნდა შეიცავდნენ წინასწარმეტყველურ საწყისს, მოწოდებას იმისკენ, რომ ყველაფერს ვუყურებდეთ და ვაფასებდეთ მაცხოვრის თვალით. შემდეგ, ქადაგება უნდა იყოს „განთავსებული“ სინანულის საიდუმლოს ჩარჩოებში. თითოეული საიდუმლო შეიცავს, სულ ცოტა, სამ ძირითად მომენტს: მომზადებას, თავად „წესს“ და, ბოლოს, მის „შესრულებას“. და თუმც, როგორც ზემოთ ითქვა, ეკლესიის მთელი ცხოვრება და ქადაგება გარკვეული აზრით არის სინანულისთვის მზადება, მონანიებისკენ მოწოდება, არსებობს აუცილებლობა და გადმოცემა ამ საიდუმლოში მონანულთა საგანგებო მომზადებისა. ეკლესიაში ძველთაგანვე არსებობს სინანულისთვის განსაკუთრებული დრო და ვადები: მარხვები. ეს ის დროა, როცა თვით ღვთისმსახურება იქცევა სინანულის ერთგვარ სკოლად, ერთდროულად როგორც სულების მოსამზადებლად სასუფევლის ზეციური სილამაზის საჭვრეტად, ასევე მწუხარების განსაცდელად მისგან ჩვენი განშორებულობის გამო. მაგალითად, დიდმარხვის ყველა მსახურება, არსებითად ერთი მთლიანი მონანიებითი ამოოხვრაა, და ის ნათელი მწუხარება, რომლითაც ისინი ბრწყინავენ, წარმოადგენენ და გადმოგვცემენ თითქმის განუსაზღვრელ სახეს იმისას, რაც არის და რასაც იქმს ჩვენს სულში ჭეშმარიტი სინანული. ამიტომ მარხვა არის ის დრო, როცა ქადაგება მიმართული უნდა იყოს სინანულის საიდუმლოსკენ. წეს-განგება საკითხავების, ფსალმუნების, გალობების, ლოცვების, მეტანიების – ყოველივე ეს უსაზღვრიდ ბევრს იძლევა, და ყოველივე ეს ქადაგებამ უნდა „მოარგოს“ ცხოვრებას, ადამიანებს, იმას, რაც დღეს, ახლა გვემართება. ქადაგების მიზანი ერთია – აღძრას ადამიანში სინანულის განწყობა, დაეხმაროს მას ყურადღების გამახვილებაში არა მხოლოდ ცალკეულ ცოდვაზე, არამედ მთელი ცხოვრების ცოდვიანობაზე, შეზღუდულობაზე, სულიერ სიღატაკეზე, რომ შეძლოს, გაანალიზოს თავისი შინაგანი „ძრავი“: სად არის მისი გულს მიმტაცებელი საგანძური? როგორ აღიქვამს, როგორ განკარგავს ცხოვრებაში ღმერთისგან ბოძებულ უძვირფასეს დროს? ფიქრობს თუ არა ცხოვრების დასასრულზე, გამალებით რომ მოიწევს მისკენ? ადამიანი, რომელიც ერთხელ მაინც დაფიქრებულა ამ საკითხებზე და მიხვდა, თუნდაც თავისი ცნობიერების ერთი გაელვებით, რომ მთლიანობაში ცხოვრება შეიძლება მხოლოდ ღმერთს შესწირო, უკვე დაადგა სინანულის გზას, ამის გაცნობიერებას კი თავისთავად მოაქვს განახლების, მოქცევის, მობრუნების ძალა… ამ მომზადებაშივე უნდა ჩავრთოთ აღსარების, ლოცვების, მიტევების წესები. აღსარების წესის შემადგენლობაა: 1) აღსარების წინალოცვები;
2) სინანულისკენ მოწოდება;
3) მონანულის აღსარება და მისი დარიგება;
4) შენდობა.
აღსარების წინ ლოცვები არ უნდა გამოვტოვოთ. აღსარება არ არის არც ადამიანური საუბარი, არც რაციონალური თვითანალიზი. ადამიანმა შეიძლება თქვას „ცოდვილი ვარ“, მაგრამ, ამასთან, არანაირ სინანულს არ განიცდიდეს. და თუ ყველა საიდუმლო თავის თავში ერთგვარ გარდაქმნას შეიცავს, მაშინ სინანულის საიდუმლოში ხდება ადამიანის ფორმალურად „დანაშაულის აღიარების“ გარდაქმნა ქრისტიანულ სინანულად, მონანულთა მადლმოსილ გაცნობიერებად როგორც საკუთარი ცხოვრების ცოდვიანობისა, ისე ადამიანისკენ მიმართული ღვთის ყოვლისმშთანმთქმელი სიყვარულისა. ეს „გარდაქმნა“ საჭიროებს სულიწმიდის დახმარებას, და მისი „ეპიკლეზა“ – ასეთი შეწევნის მოხმობა – არის სწორედ აღსარების წინალოცვები.
ამას მოჰყვება სინანულისკენ მოწოდება. ეს უკანასკნელი შეგონებაა: „აჰა, შვილო, ქრისტე უხილავად დგას…“. მაგრამ ამ გადამწყვეტ მომენტში, როცა მღვდელი ამოწმებს ქრისტეს იქ მყოფობას, ძალზე მნიშვნელოვანია, რომ თავად მღვდელი არ დაუპირისპირდეს ცოდვილს! აღსარების საიდუმლოში მღვდელი არ არის არც „პროკურორი“, არც უხმო და პასიური მოწმე. იგი – ქრისტეს სახეა, – სახე იმისა, ვინც მსოფლიოს ცოდვებს ტვირთულობს, ვინც ფლობს იმ უსაზღვრო გულმოწყალებასა და თანაგრძნობას, რომელსაც ერთადერთს შეუძლია გახსნას ადამიანის გული. მიტროპოლიტი ანტონი (ხრაპოვიცკი) მღვდლობის არსს თანამგრძნობ სიყვარულს უწოდებს. სინანული არის შერიგებისა და სიყვარულის, და არა „სასამართლოს“ საიდუმლო. ამიტომ სინანულისკენ მოწოდების საუკეთესო ფორმა მღვდლის მხრიდან იქნება საკუთარი თავის გაიგივება მონანულ ცოდვილთან: „ჩვენ ყველამ შევცოდეთ ღვთის წინაშე…“. თვით აღსარებამ, რა საკვირველია, შეიძლება სხვადასხვა ფორმა მიიღოს. მაგრამ რადგანაც, ჩვეულებრივ, მონანულმა არ იცის, რითი დაიწყოს, მღვდლის მოვალეობაა დაეხმაროს მას, ამიტომ დიალოგის ფორმა ყველაზე მისახერხებელი და ბუნებრივია. და თუმც ყველა ცოდვა, საბოლოოდ, ყველა ცოდვათა შორის ერთ უმთავრეს ცოდვამდე დადის – არქონა ღვთის ჭეშმარიტი სიყვარულის, რწმენისა და სასოებისა, აღსარება მაინც შეიძლება დავყოთ „ცოდვის სამ ძირითად სფეროდ“.
მათ შორის პირველია, ჩვენი დამოკიდებულება ღმერთთან: კითხვები რწმენის შესახებ, მის სისუსტეზე, ეჭვებზე ან მერყეობაზე; ლოცვის, მარხვისა და ღვთისმსახურების თაობაზე. აღსარებაში ძალიან ხშირად შემოიფარგლებიან „უზნეო საქციელების“ ჩამოთვლით და ავიწყდებათ, რომ ყველა ცოდვის ფესვი სწორედ რწმენის სფეროში იმალება, კერძოდ, ღმერთთან ცოცხალი და პიროვნული ურთიერთობის უქონლობაში. მეორეა, მოყვასთან დამოკიდებულება: ეგოიზმი და ეგოცენტრიზმი, ადამიანების უგულბელყოფა, მათდამი უსიყვარულობა, უინტერესობა, უყურადღებობა; გულქვაობა, შურიანობა, ჭორაობა… აქ ყოველგვარი ცოდვა მართლაც „ინდივიდუალიზირებული“ უნდა იქნეს ისე, რომ ცოდვილმა შეიგრძნოს და დაინახოს სხვაში – ვისთან მიმართებითაც შესცოდა – ძმა, ხოლო საკუთარ ცოდვაში – „მშვიდობისა და სიყვარულის კავშირისა“ და ძმობის დარღვევა…
მესამე – ცოდვა საკუთარ თავთან მიმართებით: ხორციელი ცოდვები და საცდურები, და მათთან დაპირისპირებული ქრისტიანული იდეალი სიწმინდისა და უბიწოებისა, სხეულის დაცვა და პატივისცემა როგორც სულიწმიდის ტაძრისა, რომელიც დაბეჭდილია და განწმენდილია მირონცხებით; სურვილისა და ძალისხმევის არქონა საკუთარი ცხოვრების „გასაღრმავებლად“: იაფფასიანი გართობები, მემთვრალეობა, უპასუხისმგებლობა ყოფითი ცხოვრების ვალდებულებებთან მიმართებით, ოჯახური განხეთქილებები…
არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ყველაზე ხშირად საქმე გვაქვს ისეთ ადამიანებთან, ვინც არ იცის, რა არის საკუთარი თავისა და სინდისის გამოკვლევა, და რომელთა ცხოვრებაც განსაზღვრულია საყოველთაოდ მიღებული შეხედულებებითა და ჩვევებით, და ამიტომაც მოკლებულნი არიან ჭეშმარიტ სინანულს. მოძღვრის მიზანი უნდა იყოს, დაარღვიოს ეს „მეშჩანური“, ზედაპირული თვითკმაყოფილება, დააყენოს ადამიანი მის შესახებ ღმერთის ჩანაფიქრის სიდიადისა და სიწმინდის წინაშე, გააღვიძოს მასში იმის ცნობიერება, რომ მთელი ცხოვრება სულიერი ბრძოლაა, და რომ ქრისტიანობა არის „ვიწრო გზა“ თავისი შრომით, ღვაწლით, მწუხარებით; ამის გაუცნობიერებლად და მიუღებლად არანაირი იმედი არ არსებოს იმისა, რომ ჩვენს ეკლესიურ ცხოვრებას წესრიგში მოვიყვანთ. სააღმსარებლო დიალოგი სრულდება შეგონებით. მღვდელმა მონანულს უნდა მოუწოდოს ცხოვრების შეცვლისკენ, ცოდვის უარყოფისკენ. უფალი არ მიუტევებს, სანამ ადამიანი არ მოინდომებს ახალ და უკეთეს ცხოვრებას, სანამ არ გადაწყვეტს, შეუდგეს ცოდვასთან ბრძოლას და სანამ არ დაადგება იმ რთულ გზას, რომელიც მიიყვანს მას საკუთარ თავში „გამოუთქმელი დიდების ხატებასთან“. ჩვენ ვიცით, – თუკი ცივი გონებით და ჯანსაღი აზროვნებით შევაფასებთ საკუთარ ძალებს, – რომ ეს შეუძლებელია, მაგრამ ამ „შეუძლებელს“ ქრისტემ უკვე გასცა პასუხი: შეუძლებელი ჩვენთვის, შესაძლებელია ღმერთისთვის… ჩვენ მხოლოდ სურვილი, მისწრაფება, გადაწყვეტილების მიღება მოგვეთხოვება, უფალი კი შეგვეწევა! მხოლოდ ასეთ შემთხვევაში ხდება შესაძლებელი შენდობა, რადგან მასში აღესრულება ყოველივე მისი წინმსწრები: მომზადება, ძალისხმევა, სულში სინანულის თანდათანობითი ზრდა. ვიმეორებ, მართლმადიდებლური თვალსაზრისით არ არსებობს ჭეშმარიტი შენდობა იქ, სადაც არ არის სინანული! ღმერთი არ იღებს ადამიანს მასთან მიუსვლელად; ხოლო „მიხვიდე“, ნიშნავს – შეინანო, მიიქცე მისკენ, გადააფასო ცხოვრებაც და საკუთარი თავიც; ხოლო, ცოდვების მიტევებაში მხოლოდ ხელმწიფება დაინახო, რომელიც მღვდელს ეკუთვნის და ქმედითია როცა ის მისატევებელს გამოთქვამს, ეს საკრამენტალურ მაგიაში გარდახდომაა, რასაც განიკითხავს მართლმადიდებელი ეკლესიის სულისკვეთება და გარდამოცემა. ამიტომ ცოდვების მიტევება შეუძლებლია, თუკი ადამიანი, უპირველესად, მართლმადიდებელი არ არის, ანუ როცა ღიად და გაცნობიერებულად უარყოფს ეკლესიის ძირითად დოგმატებს, ასევე, თუკი არ სურს განუდგეს აშკარა-ცოდვით მდგომარეობას: მაგალითად, მრუშობაში ცხოვრებას, უპატიოსნო საქმიანობას და სხვა, დაბოლოს, როცა მალავს საკუთარ ცოდვებს ან ვერ ხედავს მათ ცოდვიანობას. მაგრამ, ამასთანვე, უნდა გვახსოვდეს, რომ ცოდვების მიტევებაზე უარის თქმა სასჯელი არ არის. ეკლესიისგან განყენებაც კი, ძველი დროის ეკლესიაში, უკავშირდებოდა ადამიანის განკურნების იმედს, რამეთუ ეკლესიის მიზანი – ცხონებაა, და არა განსჯა და განაჩენი. მღვდელი მოწოდებულია იმისათვის, რომ ღრმა ყურადღებით მოეკიდოს ადამიანის ხვედრს, ეცადოს მის მოქცევას, და არა – „გამოიყენოს“ მის წინააღმდეგ განყენებული კანონის შესაბამისი პარაგრაფი. კეთილი მწყემსი ტოვებს ოთხმოცდაცხრამეტ ცხვარს ერთის გადასარჩენად, და ეს მღვდელს აძლევს შინაგან სამწყემსო თავისუფლებას: საბოლოო ჯამში გადაწყვეტილებას სულიწმიდით განათლებული მისი სინდისი იღებს და მას არ შეუძლია, კანონებისა და განწესებების შიშველი გამოყენებით დაკმაყოფილდეს.
პროტოპრესვიტერი ალექსანდრე შმემანი
თარგმნა ვლადიმერ ჩხიკვაძემ